Бұл туралы генерал-лейтенант И. И. Шпрингердің Ресейдің сыртқы істер алқасына жолдаған баяндамасында жазылған, деп хабаралайды Caravan.kz медиа порталы.
Тарихи мәлімет abirus.ru порталында жария болған.
"1765 жыл, 12 сәуір. Сібірдегі әскердің қолбасшысы генерал-лейтенант И. И. Шпрингердің Ертіс өзенінің жоғарғы ағысында Цин әскерлерінің пайда болуы туралы сыртқы істер алқасына баяндамасы.
Наурыздың 25-і мен сәуірдің 5-і күні аралығында Ирияр 1 шатқалында орналасқан қытайлар туралы жолдаған екі баяндамамды растай отырып, мемлекеттік сыртқы істер алқасына мына ақпараттарды жеткіземін:
8-ші және 10-ші ағымдағы полковник Скалаға подполковник Платер мен капитан Клейтин есеп береді. Семей бекінісіне, Ямышевская мен Коряковская фарпостына келуші қырғыздар, солардың ішінде Итбай деген адам Семей бекінісінен алты күндік жерге қытай әскерінің айтарлықтай көп келіп жатқанын, және олардың сол жерге қала салуға ниетті екенін айтуда. Олар Абылай сұлтанға елші жіберіп, қытайлардың қала салуы қырғыздардың жері тарылуына, арада жанжал болуына әкелетінін айтқысы келген. Олар қытайлардың не орыстарға қарсы, не қырғыздарға қарсы соғысқысы келетініне сенімді. Олай болмаған жағдайда, олар не себепті осы жазда Ертіс өзенінен алыстағылары келмей жатыр? Ал әлгі қытайлар шынында оларға қарсы шықса, бәрі жергілікті орыстардың жағына өтіп кетеді. Ал орыстарға өтсе, бізге де тиісе бастайды. Абылай Сұлтан, қытайларға жылқы мен мал айырбастауға тыйым салған. Бірақ, азып-тозған қырғыздар сол жылқыларды өзара ұрлап, қытайларға үн-түнсіз сатып жіберуде.
Қарақерей болысы Әбілпейіз сұлтанның екінші ведомствасы, Арғұн Ақтемеров: /л. 212 об./ Қытай әскері үш топ болып жорыққа шықты, олардың біріне Нор-Зайсан көліне, тіпті Бұқтырма өзеніне дейін бекіністер тұрғызылатын жерлерді тексеруге бұйрық берілді; екінші топ Еміл өзеніне дейінгі жұмысшылар мен егіншілерді қарауылдау үшін қалды. Үшінші топ Ирияр өзенінің арнасына, одан Алакөл көліне дейінгі аралыққа шықты.
Сол иеліктің үшінші старшинасы Тәуке батыр Еміл өзенінде он қытай әскерінің тұрғанын, Бұқтырма өзенінде бір мың әскері барын, қандай мақсатта және не үшін тұрғанын білмейді. Өйткені Тәуке батыр ол жерге бармаған. Бірақ, сауда жасауға барған басқа қырғыздар болған.
Дегенмен, мен мұны да түсіндіре аламын. Келесі сақтық шараларына қоса, бұл жерде сауданы кеңейтуге бел буған таралық көпес Возмиловтан сұрап, ең жақсы барлауды тағайындаймын. Бұл күндері мен де Сұлтанахмет Сұлтанның жергілікті жағына әлі де достық танытатын, Табольск қызметін түсіндіруге келген татар бар. Жақын күндері оны ұлы Ұрыспен бірге жіберу керек. Ол Өскемен бекінісінен жеңіл және сенімді жасақпен жабдықталған кезекті барлауды Бұқтырма өзеніне жіберуді, егер мүмкіндік болса, әрі қарай және мен екі жақтан көмек алатынымды бұйырды.
12 сәуір 1765 ж., Сібір губерниясы, Иркутск шебі, Омбы бекінісі", - делінген И. И. Шпрингердің сыртқы істер алқасына жолдаған баяндамасында.