140 бетте 14 пен 34 жас аралығындағы жастардың денсаулығы, білімі, мансабы, отбасылық құндылықтары туралы мәліметтер жинақталған. Әлемдік деректермен Caravan.kz медиа порталының тілшісі анықтап көрді.
2020-2024 жылдар аралығындағы соңғы бес жылдағы деректерді талдау көрсеткендей, республика жастарының көпшілігі дені сау, мақсатты және дәстүрлерді ұстанады.
Оның үстіне олар мемлекеттік мекемелерден орын алып жатыр. Егер 2020 жылы мемлекеттік органдарда 19 мың 105 адам жұмыс істесе, 2024 жылы олар 10 мыңға - 29 мың 173 адамға көбейді, бұл мемлекеттік қызметшілердің жалпы санының 34%-ын құрайды.
Қазақстанда жастар арасында қанша неке тіркелген?
Ер адамның парасаттылығы мен жауапкершілігі қай заманда да сүйіктісіне деген ниетінің шынайылығымен өлшенген. Еркін қатынастарды насихаттауға қарамастан, қазақстандық жастар әлі де отбасы құрып, бала сүюді жалғастырып келеді. Ұлттық статистика бюросы есепке тек ресми тіркелген некелерді енгізген.
Неке қиюшылардың ішінде жетекші орынды 20-29 жас аралығындағы жігіттер мен қыздар алады. Бұл жас тобына ең көп неке тіркеледі. Әсіресе, 20-24 жас аралығындағы қыздар арасында тұрмысқа шығу жиірек кездеседі. Ресми есепте «күйеу жігіттер» мен «қалыңдықтар» деп бөлек көрсетіледі.
2024 жылы 20-24 жас аралығындағы жастар арасындағы неке көрсеткіші:
Күйеу жігіттер – 35 763 адам;
Қалыңдықтар – 48 889 адам.
2024 жылы 25-29 жас аралығындағы жастар арасында неке қию көрсеткіші:
Күйеу жігіттер - 35 739;
Қалыңдықтар - 21 391.
Қазақстанда ерте некелер сирек болса да, мұндай жағдайлар да кездеседі. Соңғы бес жыл ішінде 18 жасқа толмаған жас қазақстандықтар арасында тіркелген некелер саны:
Қалыңдықтар – 3 971 адам;
Күйеужігіттер – 327 адам.
Бюро өз есебінде түсініктеме беріп өтті: олар некеге тұрған жастарды 16 жастан бастап есепке алған, өйткені Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес, жергілікті атқарушы органдар некеге тұру жасын тек осы шекке дейін төмендете алады.
Соңғы бес жылда 16 мен 34 жас аралығындағы 1 миллион 47 мың 204 адам шаңырақ көтерген.
Жастардың орташа жасы — ерлерде 27–28 жас, ал қыздарда — 25 жас.
Қазақстандағы жастар арасындағы ажырасу статистикасы
Соңғы онжылдықтарда ажырасулар саны жылдан-жылға артып келеді деген пікір бар. Алайда статистика көрсеткендей, жастар арасында ажырасу жағдайлары некеге тұруға қарағанда әлдеқайда сирек кездеседі.
Соңғы бес жыл ішінде тіркелген ажырасулар саны:
Ерлер – 103 580 адам;
Әйелдер – 127 327 адам.
Статистикаға сүйенсек, отбасылық өмірден шаршап, ажырасуға ең жиі баратындар – 30-34 жас аралығындағы ерлі-зайыптылар. Бұл жастағы топ ел бойынша ажырасулар саны бойынша ең жоғары көрсеткішке ие:
Ерлер – 51 826 адам;
Әйелдер – 49 840 адам.
Ажырасулардың шарықтау шегі 2022 жылға сәйкес келеді – сол жылы жастар арасында 49 033 ажырасу тіркелген. Ең аз ажырасу көрсеткіші өткен жылы байқалды – 41 007 жағдай.
Есірткі заттарын қолданудың жастар арасындағы салдары
Жастардың тыйым салынған заттарға әуестігі Қазақстан Республикасы Ұлттық статистика бюросының жаһандық есебінде теріс көрініс тапқан.
Құжатта өлімнің нақты себебі — есірткіден артық дозалану немесе есірткі әсерінен болған апаттар деп тікелей көрсетілмесе де, басқа кестеде «кездейсоқ оқиғалар, улану және жарақаттардан болған өлім-жітім» туралы деректер келтірілген. Соңғы бес жылдағы бұл көрсеткіш – 14 204 жағдай. Бұл сандардың барлығын толықтай есірткіге тәуелділікпен байланыстыруға болмайды, алайда олардың бір бөлігі дәл осы категорияға жатады.
Есірткіні қолданудың салдарына қатысты неғұрлым нақты деректер психиатриялық көмек орталықтарына жүгінгендер туралы кестелерде көрсетілген.
Соңғы бес жыл ішінде 15 пен 34 жас аралығындағы жастар арасында «психоактивті заттарды қолдануға байланысты психикалық және мінез-құлықтық бұзылыстар» диагнозы 19 632 адамда тіркелген.
Қазақстан жастары қай жаққа көшіп жатыр
Жастардың қызығушылығы үлкен буын өкілдерінің өмірлік ұстанымдарымен ұқсас. 2022 жылы Ресей мен Украина арасындағы қарулы қақтығыс басталғаннан кейін Қазақстаннан Ресейге және ТМД елдеріне қоныс аударатын жастар саны айтарлықтай азайған. 2024 жылы республикадан шамамен 2 236 жас қазақстандық көшіп кеткен.
Алыс шетелге қоныс аударатындардың көрсеткіші айтарлықтай өзгеріссіз қалып, төмен деңгейде сақталып отыр. 2024 жылы елден 14–34 жас аралығындағы барлығы 1 336 адам кеткен.
Жас қазақстандықтардың негізгі қызығушылығы ел ішінде қалып отыр: олар білім алу немесе жұмыс істеу мақсатында республика аумағындағы басқа өңірлерге көшуді жөн көреді.
Ел ішіндегі көшіп-қонудағы сөзсіз көшбасшылар – Астана мен Алматы қалалары. Соңғы екі жылда елорда жастар арасында танымалдығы жағынан оңтүстік мегаполисті басып озды. 2024 жылы түрлі себептермен Астанаға 99 737 жас келген болса, Алматыға 88 413 жас қоныс аударған.
Қазақстандағы жас әйелдердің бала тууға дайындығы
2020 жылдан 2024 жылға дейінгі бес жыл ішінде Қазақстанда әйелдердің екі және одан да көп бала тәрбиелеуге деген ниеті тұрақты деңгейде сақталып келеді. Бұл – ерлердің парасаттылығы мен жауапкершілігінің тағы бір көрсеткіші.
Бірінші, екінші және үшінші баланың туу жиілігі арасындағы айырмашылық аса үлкен емес. 2020–2024 жылдар аралығында 20–34 жас аралығындағы аналар дүниеге әкелген балалардың жалпы саны – 1 миллион 641 мың 412 нәресте. Оның ішінде: