Бүгінгі таңда сандық инновация тұрғындардың жайлы өмір сүруіне үлкен үлесін қосуда. Сондай ақ, олар іскерлік ортаны жақсартып, елдің экономикалық өркендеуіне жағдай жасауда.
Әлем бойынша қандай “ақылды” жобалардың жасалып жатқанын, қазақстандық сандық жүйеде қандай қиындықтарға тап болып жатқанын сандық жүйе саласындағы сарапшы, «SAP» германиялық кәсіпорындық бағдарламалық жасақтама шығарушы бірлетігінің қазақстандағы және орталық Азиядағы өкілі Максим Ламсков айтып берді.
Максим, бізге уақыт бөлгеніңіз үшін алғыс білдіреміз. Алдымен әлем мемлекеттері үшін сандық жүйенің не себепті маңызды екенін түсіндіріп кетсеңіз?!
Сандық трансформация барлық шешімді шығара алады. Ол мемлекетке қатысты сұрақ болсын, кәсіп қатысты болсын, мысалы: процесті оңтайландыру, шығынды қысқарту, сапаны жоғарылау. Басты айырмашылық, жаңа сандық технологиялар көбірек көріп, білуді үрдісті тереңірек түсініп және оны сапалы түрде басқару.
Әлем бойынша осы салада қызықты жобалар көп. 2017 жылы Дубай әмірлік үкіметі “Тек қана онлайн” – атты сынамалы жоба жасаған болатын. Бір күннің ішінде мемлекеттік қызмет көрсету орталықтары жабылып, 950 қызмет көрсету мен 32 билік органдары тек қана электронды форматта қолжетімді бола бастады. Қазіргі таңда, Mckinsey зерттеуіне сәйкес, 55 қызмет көрсету мен 24 билік органдары Dubai Now атты бірыңғай мобильді қосымшасын ұсынды.
SAP компаниясында жұмыс жасап келе жатқан тәжірбиеме сәйкес айтқым келеді. Әңгіме Буэнос-Айрестегі «ақылды» нөсер канализация жайында. Канализация жүйесі қалада ауа райының бұзылуын немесе еріген суды тез бұзуды ұйымдастыруға арналған кәріз жүйесі климаттың салдары үшін өте маңызды.
Дәл осындай тәсілді біз Қазақстанда да жасап жатырмыз. Ол үш негізгі компоненттен тұрады және сандық сценарийлерді 3-5 ай ішінде енгізуге мүмкіндік береді. Бірінші компонент - бұлт пен клиенттің пейзажында жұмыс істей алатын алдыңғы қатарлы технологиялар негізінде құрылған сандық платформа. Мұндай платформа интеллектуалды өңдеу алгоритмдерін пайдаланып деректердің үлкен көлемін өңдеуге қабілетті. Ол машинаны оқыту, оқшаулау сияқты технологияларды қамтиды. Екінші компонент SAP бірлескен инновациялар әдіснамасына негізделген, бұл цифрлық сценарийді цифрлық платформаға ендірілген құралдармен тез жобалауға және енгізуге
мүмкіндік береді. Үшінші компонент - SAP сараптамасы және көптеген жылдар бойы жинақталған серіктестер. Біз үш компонентті түрлі салаларда цифрлық сценарийлерді жылдам іске қосу үшін құралдар жиынтығына айналдырдық.
Жалпы алғанда, заманауи технологияларды енгізу компаниялар мен ұйымдардың бизнесті жүргізу үшін жаңа мүмкіндіктерге ие болуына, белгілі бір тапсырмаларға жұмсалуы мүмкін уақытты үнемдеуге мүмкіндік береді (кәдімгі жұмыстарды қажет етсе де). Нәтижесінде бұл пайда әкеледі, инвесторларды тартады, жаңа өнімдер мен жобалар жасайды. Сонымен қатар, ақпарат алмасу жылдамдығы айтарлықтай артады.
Қазақстанда «Цифрлық Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасы қабылданды. Оны жүзеге асыру үшін көптеген мемлекеттік ұйымдар мен жеке компаниялар бүгін жұмыс істейді.
Сіз Қазақстанның цифрландырудағы табысын қалай бағалайсыз?
Иә, Қазақстанда «Цифрлық Қазақстан» арнайы мемлекеттік бағдарламасы аясында соңғы технологиялық бастамалар мемлекеттік органдарда да, ұлттық компанияларда да сәтті қолданылуда. Бұл бағдарлама ақпараттық технологияларды дамыту бойынша мемлекеттің бірінші немесе тіпті екінші ауқымды бастамасы емес екенін түсіну керек. Сандық экожүйенің дамуы Қазақстанға тұрақты экономикалық өсуге қол жеткізуге, экономиканың бәсекеге қабілеттілігін арттыруға мүмкіндік беретініне сенімдімін. Және бұл цифрлау процестерінен күтуге болатын нәрсе ғана.
«Цифрлық Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасын іске асыру шеңберінде елдің барлық мемлекеттік органдары технологиялық трансформациямен байланысты. Және бұл әрине көңіл көншітеді. Көптеген қызметтер электрондық форматқа көшіріліп жатыр. Соның бірі, Egov.kz электрондық үкімет порталы іс жүзінде барлық экономикалық белсенді халықпен қолданылады және ХҚКО жұмысы күн сайын жақсарып келеді.
Тағы бір ірі жоба «е-Менфин» жайлы айта кеткім келіп отыр. Ол ҚР Қаржы министрлігімен SAP ынтымақтастығының нәтижесі. Жүйенің алғашқы 10 айы ішінде министрлік аудиттер жүргізе алды, ол көптеген сәйкессіздіктер мен бұзушылықтарды анықтады. Бухгалтерлік есептегі барлық қателер мен келіспеушіліктер жойылды. «E-Менфин» қаржы тәртіптерінің өсуіне алып келді, министрлік қазынамен интеграциялау құралдары болды, бұл «қосарланған енгізуді» азайтуға алып келді. Мемлекеттік қарызды бақылау құралдары адам факторының ықтимал есептеулерге ықпалын болдырмауға мүмкіндік берді.
Әртүрлі елдерде онлайн қызметтерді енгізу, ену және олардың тұрғындарды белсенді пайдалану әртүрлі. Қазақстан бұл бағытта белсенді дамып келе
жатқанын айта аламын. Атап айтқанда, Қазақстандық тұрғындар коммуналдық қызметтер мен автотұрақ қызметтеріне онлайн түрде төлей алады.
Сіз қалай ойлайсыз, ең алдымен қай салаларда сандық технологиялар енгізілуі керек?
Мемлекеттік секторда цифрлық технологияларды енгізу туралы ғана айту керек емес екенін түсіну қажет. Экономиканың басқа салалары да маңызды. Мен e-Finance жобасы туралы айттым. Соңғы 12 айда «Самұрық-Қазына» қорына трансформациялау бағдарламасы айтарлықтай өсті. Іске асырудың белсенді кезеңінде «Қазақстан темір жолы», «Қазатомөнеркәсіп», «KEGOC», «Қазпошта» және «Самұрық-Энерго» компанияларында жүзеге асырылғалы жатқан бірнеше жобалар бар.
Қазақстанда қаржы саласының цифрлық трансформациясы белсенді түрде жүруде. 2018 жылдың шілдесінде SAP және Астана халықаралық қаржы орталығы (АХҚО) ынтымақтастық туралы меморандумға қол қойды. Келісім Астананың 20 жылдық мерейтойына орай АХҚО-ның ресми ашылуы кезінде Astana Finance Days сайтында жасалды.
Осылайша, АХҚО халықаралық аренада басқа қаржы институттарымен тең дәрежеде бәсекелесе алады. Әлемдік цифрландырудың озық тәжірибелерін пайдалану арқылы АХҚО жақын арада Орталық Азиядағы және ТМД-дағы жаһандық қаржы хабының әлем бойынша үздігі бола алады.
«Цифрлық Қазақстан» бағдарламасының негізгі бағыты адам капиталын дамыту болып табылады. Біздің әлемдік тәжірибені ескере отырып, мемлекеттік басқару жүйелерін және экономиканың табысты сандық түрлендіру мақсатқа бағытталған жұмыссыз мүмкін емес. Осы себептен Қазақстанда біздің жұмысымыздың негізгі бағыттарының бірі Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің базасында жұмыс істейтін «SAP университеттік Альянс» болып қалады. Университет оқытушылары мен студенттері серіктестік шеңберінде бұлтқа негізделген онлайн платформасы арқылы әртүрлі курстарға және SAP Learning Hub (Academic Edition) арқылы оқыту материалдарына қол жеткізе алады. Осылайша, классикалық оқу процесі практикалық жаттығулармен толықтырылады. Бүгінгі бағдарламаның қатысушылары - елдің 12 университеті. Біз осындай зертханалар студенттерге кәсіпкерлік дағдылар мен жобалық-бағытталған ойлауды дамытуға мүмкіндік беретініне сенімдіміз.
Цифрлау әдісінде қандай қиындықтарға тап болуымыз мүмкін?
Қиындықтар сөзсіз бар. Мәселе адамдардың жаңа деректер мен оларды қалай пайдалануында емес. Өтпелі кезде бақылауды жоғалтпау өте маңызды. Бір
жағынан, цифрлаудың басты мақсаты - өмірді жақсарту және жеңілдету. Екінші жағынан, қауіпсіздік туралы, оның ішінде деректердің құпиялығын сақтау туралы ұмытуға болмайды.
«Сандық теңсіздікті» жеңу елеулі инвестицияларды тартуды қажет ететінін түсіну керек. Сандық технологияларды тиімді пайдалану үшін жинақталған тәжірибені пайдалану үшін «мағыналы және сыни» болу керек. Ол жаңа бизнес-идеяларды шығара алатын қызметкерлерді «өсіру» үшін кадрларды қайта даярлайды.
Шет елдермен тең болуымыз үшін бізде қандай халықаралық жобаларды жүзеге асыруымыз керек деп ойлайсыз?
Көптеген мысалдар бар. Әрбір елде бүгінгі таңда өзекті мәселелер шешіледі. Егер әлемдегі технологиялық лидерлер туралы айтатын болсақ, онда SAP портфелінде әр түрлі жобалар бар. Мысалы, Қытайдың ірі қалаларында көлікті басқару бойынша шешімдер бар. Бұл ел үшін қаладағы адамдардың көп шоғырлануына байланысты жол қозғалысы туралы мәселе өте маңызды. Мен су тасқынынан құтылудың мысалдарының бірі ретінде мал шаруашылығының «ақылды» жүйесі туралы әңгімеледім. Немесе Болзано провинциясының (Италия) басқаруы блокада технологиясымен іске асты. Цифрлау саласындағы жобалар өте көп және оларды сағат бойынша айтуға болады. Сондықтан, біз нақты елдерге емес, әлемдік технологиялық шешімдерге жетуіміз керек және сол технологиялар біздің ел арқылы шешім табатынына сенімдімін.
Сіздің ойыңызша қандай мамандықтар жойылып кетеді? Ал жаһандық цифрландырудың арқасында қандай мамандықтар пайда болуы мүмкін?
Цифрлық инновацияның күшті толқыны, жасанды интеллект, машина жасау және автоматтандыруды дамыту еңбек нарығын шынымен өзгертеді. Бұрындары басқа қалаға қоңырау шалу оператордың көмегімен жасалатын еді. Ал ол кездер қазір кімнің есінде? Бүгінде мұндай кәсіп жоқ. Ұялы телефон арқылы үйден тыс жерде, қолайлы уақытта және әлемнің түрлі жерлерінде қоңырау шалуға болады.
Әрине, цифрландырудың басты әсері кәсіптердің толық жойылуында емес, технологияның әсері арқылы түрлі өзгерістер орын алады.
Оксфорд университетіндегі зерттеушілердің айтуынша, Карл Фрей мен Майкл Осборн компьютерлендіру нәтижесінде АҚШ-та жұмысшылардың жартысына жуығы (47%) қысқару қаупі төніп тұр. Англия Банкі Ұлыбританиядағы автоматтандыруда қызмет көрсету саласында жұмыс
істейтін 15 миллион адамды жұмыстан шығаруы мүмкін деген болжам айтылуда.
Екінші жағынан, бірқатар сарапшылар технологияның дамуының арқасында жойылғаннан гөрі одан да көп жұмыс орындарын құратынын айтады. Иә, кейбір мамандықтар жойылып кетеді, бірақ жаңа мамандықтар пайда болады.
Цифрландыруды өркендетіп жатқан қазақстандықтарға не айтасыз?
Цифрлау процестері әр елде әртүрлі дәрежеде қызмет жасап жатыр. Мен Қазақстан мен Қазақстан халқына көшбасшылардан артта қалмауға, прогресс жолында батылдықпен жүруді тілеймін! Алайда, осы мақсаттарға жету үшін цифрлықты өркендетіп отырған әлемдегі үздік мамандардың ісін бақылап отыруды ұмытпау керек, «жасанды интеллект» тек адамдарға қызмет ететінін ұмытпаған жөн.
Цифрлық Қазақстан жобасы «Самұрық-Қазына» ҰӘҚ» АҚ мен «Samruk-Kazyna Trust» әлеуметтік жобаларды дамыту Қорының қолдауымен «Коммуникативтік бастамалар және стратегиялар» Жеке қорымен іске асырылады.