Шыққан тегің мен жеті атаңды білу - қазақты қазақ ететін "ұлттық паспорт". 1944 жылы осы "паспорттың" көмегі арқылы Шығыс Түркістанның керейлері мен наймандары НКВД барлаушысы Ғали Истаевты қалай әшкерелегенін баяндайтын жазба әлеуметтік желіде кең таралуда, деп хабарлайды Caravan.kz медиа порталы.
Қазақ барлаушысын өлімге жетелеген оқиға жайлы тарихи жазбаны Нұрлан Салтаев жариялады.
Вадим ОБУХОВ "Шыңжаңдағы күйреу"
"...1942 жылы 12 қыркүйекте Қазақ КСР Мемлекеттік қауіпсіздік халық комиссары Николай Богданов (1907-1972) ҚазКСР МҚХК -ші (барлау) бөлімінің бастығы Иван Мирошин әзірлеген Үрімші округінің губернаторы Шыңжаң князі Кадуван Кугедаевтың айналасына МҚ аға сержанты (армия аға лейтенантына тең болатын арнайы атақ - автор.) Ғали Истаевты (1918-1944) енгізу жоспарын бекітеді.
Алдын ала ойластырылған жоспар бойынша Ғалидың әкесі Мүтей Баянауыл ауданының тумасы, төре руынан шыққан бай-шонжар. Октябрь революциясына дейін Орал облысының Жымпиты ауданында өмір сүрген. 1918 жылы ол отбасымен бірге большевиктерден Шыңжаңға қашып, Жырғалаң аймағына қоныстанады. Ғали сол жерде дүниеге келген .1919 жылы әкесі қайтыс болып, 1926 жылы анасы Ғали және оның әпкесімен бірге КСРО-ға оралады. Осылайша Ғали 1929 жылы Жымпиты ауылдық мектебін бітіреді. 30-шы жылдардың басында анасы тағы да Шыңжаңға заңсыз оралып, Құлжа маңында тұрып, 1938 жылы Алтай округіне қоныстанады. Ғалидің өзі 1935 жылы Орал педагогикалық институтына оқуға түсіп, 1939 жылы ауыл мектебіне мұғалім болып жіберіледі. Ол 1941 жылы шетелде бай туыстары бар тұлға ретінде жұмыстан шеттетіледі. Ол жұмысқа қайта оралу туралы өтінішімен Оралға келіп, князь Қадуан Көгедаевтың ұлы Дәлелхан Көгедаевпен кездескен.
Ғали Исатаев Дәлелхан Күгедаевпен достасып, князь Кадуван Кугедаевқа ұсыныс хат алады. Дәлелхан Күгедаев ұсыныс хатқа "Менің серігіме көмектесіңіздер. Маған қандай жақсылық жасайтын болсаңыздар, соның барлығын осы досыма жасаңыздар. Менің жағдайым туралы досымнан сұрап біліңіздер. Қош бол, Дәлелхан. 1942 жылғы 12 маусым", - деп жазады.
Жоспар бойынша Дәлелхан Көгедаевтың ұсыныс хатымен Ғали Истаев Кадуван Көгедаевтың ауылына орналасып, оның толық сеніміне еніп, туыстарын өз ығына көндіруі керек еді. Ғали Истаев өзінің жағдайын нығайта отырып, Алтайдағы жағдай туралы шынайы мәліметтер алу үшін Алтай округіндегі ықпалды қазақтармен танысып, араласатын ортасын кеңейту керек еді.
1942 жылы 6 қазанда Ғали Истаев Шәуешекке келеді. Алайда, қытай әкімшілігінің полиция қызметкерлерімен болған алғашқы әңгімелесуде ол кенеттен өздері ойлап тапқан аңыздан ауытқып кетеді. Алматыға жолдаған хатында жергілікті полиция күтпеген сұрақтар қойғанын жазады. "Ал мен кездесіп, сөйлескен уездік басқармада жұмыс істейтін қазақтар үшін мен өзімнің қайдан шыққанымды білмейтіндігім де өте күмәнді болды. Олар: " КСРО-ға қашқанда, сен 21 жаста едің. Руыңның атын қалай тез ұмытып кетуге болады? деп сұрады", - дейді ол
Ал Қазақ КСР МҚХК тарапынан айтылған кеңестер жағдайды түзетуге қауқарсыз болды.Шыңжаң қарсы барлау қызметі Ғали Истаевты қатаң бақылауға алады. КСРО МҚХК резидентурасы Үрімші П. Евсеевтің, Шәуешекте Х. Зайнуллиннің және Алтайда - А. Абузаровтың вице - консулдары атынан "белгілі болған" агентпен байланыс орнатуды тоқтатқандықтан, қытайлықтар 1944 жылдың қысында кеңестік арнайы қызметтердің қызметкерін тұтқындайды. Қазақ КСР Мемлекеттік қауіпсіздік халық комиссариатының аға жедел уәкілі Ғали Истаевтың түпкілікті қолға түсуі Үрімші полиция жедел бөлімінің бастығы подполковник Дәлелхан Кугедаевтың кабинетінде болды.
ГБ аға сержанты Ғали Истаев 1944 жылы 25 сәуірде өлім жазасына кесілді. Ол Шыңжаң аумағында заңсыз жұмыс істеген жолдастарының ешқайсысына опасыздық жасаған жоқ. КСРО НКВД-ның 1944 жылғы 31 тамыздағы № 1447 бұйрығымен Ғали Истаевқа кезекті "капитан"әскери атағы берілді. Аттестациялық құжатты ҚазССР ҰКГБ 1-ші бөлімінің бастығы Иван Мирошин: "Ауыр жағдайда жұмыс істеген уақытында Истаев өзін табанды, төзімді және ұстамды қызметкері ретінде көрсетті", - деп жазған.
Ғали Истаевтың суреті Кемел Тоқаевтың "Не жалея жизни" кітабынан алынған.