Бұл туралы Caravan.kz медиа порталы baq.kz-ке сілтеме жасап хабарлайды.
1943 жылы қан майданға аттанған Рзағұл Байкешев Калинин облысында, Ржев, Великий Луг қалаларындағы шайқастарда соғысып, Берлинге дейін барған. Польша, Румыния, Венгрияны азат етуге қатысқан. Ардагер биыл 102 жасқа толады.
— Рзағұл ата, соғыс басталғанда неше жаста едіңіз?
— Мен 1923 жылы Ақтөбе облысы Мұғалжар ауданында дүниеге келгенмін. 1939 жылы ауыл мектебін бітіріп, соғыс басталғанға дейін совхозда жұмыс істедім.
Соғыс басталғанда 17 жаста едім. Арманым көп бозбала болып майданға аттандым.
1941 жылдың 18 қазан күні Ақтөбе облысы, Мұғалжар ауданынан 17 жасқа тола сала қарулы күштер қатарына шақырылдым. Рыжов қаласы мен Калининский облысының Ұлы жайылымы, Днепрді жеделдету, Польша, Румыня мен Венргияны азат етуге қатыстым.
— «Соғыс басталды» деген суық хабар алған сәт есіңізде ме?
— Иә, есімде. Ол күнді ешқашан ұмытпасмын! Соғысқа бәрін – жас бозбаладан бастап, елуден асқандарды, ерлермен қатар, қыздарды да шақырды. Ол кезде болашаққа арманы көп, жоспар құрып жүрген қиялшыл бозбала едім. Германияның Кеңес Одағына шабуыл жасағаны туралы радиохабарлама мен әуе дабылы сол армандарды бір сәтте күл-талқан етті. Дереу мобилизация басталып, әскери дайындықтың курсынан өттім. Ол жерде қару-жарақ ұстауды, ұрыстың тактикалық тәсілдерін үйреніп, майданның ортасына түскен кезде аман қалу үшін физикалық және психологиялық дайындықтан өттім. Қайда баратынымызды білмедік, бірақ Отан үшін соңына дейін күресуге дайын едік.
— Қай жерде соғыстыңыз?
— Арнайы оқудан өткен соң қай жерде соғысатынымыз белгілі болды. Мені майданның қақ ортасына – Калинин облысына жіберді. Ржев, Великие Луки, Белый қалаларында алғаш рет соғыстым.
Алғашқы күндері бойымда үрей болғанын жасырмаймын. Бірақ жылдам бейімделдік. Алда ұрыс басталады деген хабарландыру жасалған кезде алда ұйқысыз түндер күтіп тұрғанын білеміз. Қару-жарағымызды жылтыратып тазалап, әр патронды тексереміз. Күшімізді жинақтаймыз. Әдетте екі ескерту, яғни «сирена» ойнайды, үшіншісінде ұрысқа аттанамыз. Тәртіп өте қатал. Есімде, бір күні біреу уақытынан ерте атып жіберді. Бірден: «Кім бұйрықсыз оқ атты?» деген қатаң дауыс естілді. Мұндай қателіктерге өміріңме жауап беруің мүмкін.
Аяғымыздың астындағы жер снарядтардан дірілдеп, аспан қара түтінге толып кететін. Сарбаздар ештеңеге, қорқынышқа да, қауіпке де қарамастан алға жүреді. Кейде жолымыз жанымызда жүрген достарымыздың денесіне толып кететін.
Көз алдымда өмір бойына қалып қойған бір көрініс бар. Қолқаны қабатын иіс, бірге соғысып жүрген үзеңгілес сарбаздардың өлі денесі… Кейде бұл соғыс неге керек болды деп ойлайсың. Бірақ ол кезде біздің ойлануға да уақытымыз жоқ болатын. Солдат үшін бұлжытпайтын заң болып саналатын бұйрық бар. Соғыс – бұл әр қадамың соңғы болуы мүмкін шек.
1943 жылы мен жараландым. Оқиға Мәскеу түбінде, Ногинский ауданында болды. Неміс солдаттары бізге бомба лақтырып, соның жарықшақтарының бірі менің арқама кіріп кетті. Содан бері бір қолымды дұрыс көтере алмайтын болып қалдым. Кейде қақсап ауырады.
— Жеңісті қай жерде қарсы алдыңыз?
— 1945 жылы 25 сәуірде майдандастармен бірге неміс астанасына кірдік. Қалада хаос болды. Әр квартал үшін соғыс бірнеше күнге созылды. Қираған ғимараттар, снайперлік тосқауыл… Бірақ жеңістің жақындап келе жатқаны бізге ерекше күш берді. Бес күн бойы үзіліссіз шайқастан соң жауды жеңдік.
Берлин мен ойлағаннан да үлкен болып шықты. Қаланың ескі бөлігінде бірнеше шақырымға созылған бункер мен жерасты бағыттары жатыр.
Жеңістің алдындағы соңғы күндер әсіресе ауыр өтті. Әр қаланы немесе әр нүктені алу үшін бірнеше күн соғыстық. Адамдар шаршады, техника сынды. Қираған көшелердің бойымен жүрдік. Әрбір үйде тосқауыл болуы мүмкін болады. Нәтижесінде Қызыл туды көтердік. Көз жасымызға ерік беріп, қуанып, бас киімімізді аспанға аттық.
Соғыстағы ерлігім үшін І және ІІ дәрежелі Отан соғысы ордені, «Маршал Жуков» төсбелгісі және көптеген мерейтойлық наградаларды иелендім. Бұлардың әрқайсысы жеке ерліктің куәгері.
— Үйге қашан оралдыңыз?
— Үйге бірден оралмадық. Қызыл алаңдағы парадқа қатыстық. Парадқа дейін бір жыл бойы казармада жұмыс істедік. Бірақ жұмыстың ақшасы бөлінгенімен, қолымызға тимейтін. Сигареттің ақшасын ғана қолымызға берді. 1946 жылы бәрімізге киім беріп, жұмыс істеп тапқан барлық ақшамызды берді. Одан соң пойыздарға отырғызып, елге жіберді. Соғыстан соң туған ауылыма оралдым. Жаңа өмір бастадым, әке атандым. Алайда соғыс өз ізін қалдырды. Үшінші топтың мүгедегі болдым. Алайда жұмыс істеп, қоғамның белсенді мүшесіне айналдым.
1956 жылы Комсомолдың жолдамасымен Ақмола облысына аттандым. Соғыстан кейін бүлінген шаруашылықты қалпына келтіру үшін жұмыс істедік. Қазір екі ұлымнан бес немере, он бір шөбере сүйіп отырмын.
— Әңгімеңізге рахмет!