Әуе компанияларының «қожайын» дәуірі артта қалмақ. Мәжіліс депутаты Мұрат Әбеновтің айтуынша, мемлекет жолаушылар авиациясын тексеру тетіктерін қайта енгізеді. Бұған дейін мұндай бақылауды «лоббистер» кәсіпкерлік кодексі арқылы бөгеп келген. Мемлекет әуе тасымалын бақылауды өз қолына алатын болса, не өзгереді? Caravan.kz тілшісі жалғастырады.
Депутаттың сөзінше, әділеттілікті қалпына келтіруге «Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы» заңға енгізілетін түзетулер де ықпал етеді.
Комитеттің өкілеттігі кеңейеді
Енді Азаматтық авиация комитеті әуе тасымалдаушыларын жолаушылардың шағымдары негізінде де тексере алады. Бұған дейін мұндай мүмкіндік болмаған.
Әбеновтың айтуынша, ең әуелі авиабилеттердің қалыптасу бағасы тексеріледі. Оның пікірінше, «арзан» лоукостерлер шын мәнінде тұтынушыны адастыру. Ол мысал ретінде баға айырмасын келтірді: Қызылордаға ұшу құны — 40 мың теңге, ал Еуропада осындай қашықтықтағы рейстер 10–12 мың теңгеге түседі.
Рейстердің кешігуіне жаза күшейтіледі
Қазіргі нормалар бойынша, әр кешіккен сағат үшін әуе компаниясы билет құнының 3%-ын төлеуге тиіс. Бірақ өтемақы билет бағасынан асып кете алмайды. 5 сағаттан артық кешіксе, жолаушы билет құнын толық қайтарып ала алады. Алайда бұл нормалар іс жүзінде сирек орындалады.
Кешігулер кезінде әуе компанияларының міндеттері
— 2 сағаттан аса кешіксе: салқындатылған сусындар
— 4 сағаттан аса кешіксе: ыстық тамақ
— 8 сағаттан (күндіз) немесе 6 сағаттан (түнде) аса кешіксе: қонақүй мен трансфер
Бұл талаптар орындалмаса, орташа 200 АЕК көлемінде (шамамен 800 мың теңге) айыппұл салынады. Депутаттар бұл соманы тым аз деп санайды және айыппұлды 1000 АЕК деңгейіне дейін көтеруді жоспарлап отыр.
Билет қайтару ережелері де қайта қаралады
Қазір әуе компаниялары «қайтарылмайтын» билеттердің 30%-ына дейін ұстап қала алады. Енді бұл мөлшер 10%-дан аспауы тиіс.
Ұшу құны шарықтап барады
Соңғы бір жылда авиабилеттер бағасының өсуі рекордтық деңгейге жетті. 2024 жылдың қарашасынан бері билеттер бірнеше рет қымбаттады — 7%-дан 23%-ға дейін.
Елдегі жалғыз арзандаған өңір — Абай облысы, мұнда баға 7,5%-ға төмендеген.
Ал Атырау және Маңғыстау облыстарында билет құны бір жылда 44%-ға өскен.
Әуе компаниялары өз кезегінде тек маршруттық желіні кеңейтіп жатқанын, ұшақ паркін көбейтіп, сервисті жақсартып жатқанын ғана айтады. Бұл шығындардың артуын жанама растағанымен, билет неге қымбаттағаны туралы нақты ресми түсініктеме жоқ.
Авиабилеттердің ішкі рейстердегі бағасы Парламент пен Үкімет отырыстарында бірнеше рет талқыланды. Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігі де мәселені зерттеген. Өткен жылы қазақстандық лоукостерлердің бірінен заңбұзушылықтар анықталған.
2025 жылдың көктемінен бері агенттік Қазақстан ішіндегі әуе тасымалдау жүйесіне қайтадан антимонополиялық талдау жүргізіп жатыр. Нәтижелер әзірге жарияланған жоқ.
