Caravan.kz медиа порталының тілшілері оқиғаның мән-жайына талдап жасап, журналистік зерттеу жүргізіп көрген еді.
Дәрігер және Alfa Stom клиникасының негізін қалаушы Лилия Аношина Қазақстанға оралудан қорқады. Себебі, ол елге оралса, өзін бірден қамауға алынатынына сенімді. Ал Татьяна Белованың өзге елде және өзге елдің азаматына қарсы алаяқтық жасады деген айыппен тергеу изоляторында отырғанына көп ұзамай алты ай болады.
Қандай күш Қазақстан азаматын Қазақстан полициясынан қатты қорқуға дейін мәжбүрлей алады?
Үш әйелдің бәрі бір адаммен байланысты. Ол — кәсіпкер, BAZIS-A құрылыс компаниясының директорлар кеңесінің төрағасы Александр Белович. Сонымен қатар, Александр Якубовичтің өзі бұрынғы жұбайына қатысты шағымдары бар екенін де жасырмайды. Сондықтан Александр Беловичті жақынырақ тану қызықты болмақ.
Кез-келген, әсіресе осындай үлкен құрылыс компаниясының баспасөзге енетін өз тарихы бар. Сондықтан Bazis-A компаниясы мен оның басшысы туралы баспасөз беттері не жазатынын көрейік.
Сонымен, Александр Белович Forbes нұсқасы бойынша ең бай қазақстандықтардың тізімінде 14-ші орында орналасқан. Оның байлығы 705 миллион долларға бағаланған. Бұл байлығында некеден ұлы Павел де тең үлеске ие. Ал еліміздің ең бай рентье тізімінде бесінші орында (12,9 млрд теңге).
Алматы сәулет құрылыс институтын бітірген. 1976 жылдан бастап оның мансабы қарапайым монтаждаушыдан Алматы үй құрылысы комбинатының (АДК) СМУ-3 бастығына дейін өсті. 1991 жылы «Базис» шағын кәсіпорнын құрды.
Іс Қазақстан тәуелсіздік алған кезде ірі кәсіпорындарға, сондай-ақ мемлекеттік құрылымдарға Алматыда өкілдіктер қажет болған кезде басталды. Содан бері компания ҚР Қаржы министрлігінің ғимаратын, Қорғаныс министрлігінің ғимаратын, «Нұрлы Тау» бизнес-орталығын, Park Inn by Radisson Astana және Hilton Garden Inn Astana қонақ үйлерін, Almaty Arena спорт кешенін, EXPO 2017 көрме павильонын, Алматыдағы Globus және Promenade, «Қорғас-Шығыс қақпасын» салды.
***
А. Беловичті елдегі нүктелік құрылысты бастаушыларының бірі деп атауға болады. 2008 жылы ол Forbes-ке сұхбат беріп, бұл жұмыстың ерекшелігін, егжей-тегжейін баяндаған.
Мәскеуден немесе Санкт-Петербургтен айырмашылығы, бір қабатты үйлер көп болатын Алматы құрылыс салушыларға «нүктелік» құрылысқа айырбастамауға мүмкіндік берді. 2005 жылы әкімдік 3000 гектарға жуық құрылысқа арналған учаскелерді кесіп тастады. «Егер осы алаңда тұрғанның бәрін бұзып, бір гектарға 400 адам нормативі бойынша тұрғын үй салсақ, біз тағы бір Алматыға, 1,2 млн адамға ие болатын едік», — деді (На дне | Forbes.ru) Александр Белович сұхбаттарының бірінде.
Бүгінде Алматыда 2,3 млн адам тұрады. Ескі қаланың ішінде тағы бір жаңа қала қоныстанған. Қала өмір сүру үшін қолайлы бола алды ма?
2024 жылдың мамыр айында Алматы қаласы Бостандық ауданының тұрғындары әкім Ерболат Досаевқа Bazis-A салып жатқан Satpayev тұрғын үй кешенінің құрылысына тыйым салу туралы өтініш білдірді. Олар үндеуді ePetition.kz-те жариялады. Бұл аймақта 89 үйге арналған бес тұрғын үй кешені пайдалануға берілсе, және тағы 80 үй салу жоспарлануда.
«Барлық үйлер бір-біріне жақын салынған. Жер сілкінісі қазірдің өзінде бұл аймақтарда көлік апаты ғана емес, адами апаттар да болуы мүмкін екенін көрсетті… Қала тұрғындарымен кездесу барысында Алматы қаласының әкімі Satpayev тұрғын үй кешені құрылысы жоспарланып отырған учаскеде мектеп, балабақша, алғашқы медициналық көмек және полиция пункттері, сондай-ақ сквер салынады деп уәде берді», — делінген өтініште.
Сонымен қатар, петиция авторлары пәтер сатып алу кезінде Bazis-А компаниясы «Акварель» тұрғын үй кешені мен Ривьера тұрғындарына жоспарланған Satpayev тұрғын үй кешенінің орнында мектеп салынады деп уәде бергенін де жазған. Бірақ, компания берген уәдесін орындамаған сияқты.
Bazis-A жерасты бизнесімен де айналысып үлгерген. 2023 жылдың жазында топ құрамындағы Bazis Construction- ның 2020 жылы «Қалқаман» станциясына дейін туннель салуға 42 миллиард теңгеге тендер ұтып алғаны белгілі болды. Белсенді Санжар Бокаевтың айтуынша, үш жыл ішінде бағыт 500 метрге қысқарса, жұмыс құны 68 миллиардқа дейін көтерілген.
*** Компания үнемі жанжалдарға тап болса да, қиын жағдайлардан өте тез және шығындарсыз шығатын сияқты.
2003 жылы «Базис-А» Астанада алғашқы зәулім ғимарат – Transport Tower салды.(Астанада Қазақстандағы ең биік ғимарат жанып жатыр: Бывший СССР: Lenta.ru) 2006 жылдың мамырында «Зажигалка» ғимараты өртенді. Ғимараттың қаптамасы да жанып кетті. Өрт Үкіметте талқыланды.(ҚР Премьер-Министрі өрт кезінде зардап шеккен «Көлік мұнарасын» ғимаратының жай-күйіне талдау жүргізуді және зақымдану дәрежесін анықтауды тапсырды) Оны Парламентте де талқылады (Мәжіліс депутаты Т. Мұхамеджановтың сұрау салуы: «Өрт «Көлік мұнарасы» — өртке қарсы қауіпсіздікті қамтамасыз ету бойынша бірқатар проблемаларды атап өтті» (Астана, 2006 жылғы 31 мамыр)).
А.Белович компания ғимаратты өз есебінен қалпына келтіретінін айтты. Нәтижесінде, биік ғимараттарды қаптау барысынды алюкобондты пайдалануға тыйым салынды. («Дым Отечества» Новое поколение) Ал Парламентте сапасыз құрылыс үшін құрылыс салушылардың қылмыстық жауапкершілігін енгізетін заңнамаға түзетулер енгізілді. (Қазақстанда алюкобонд пайдалануға тыйым салынды | Vesti.kz спорттық порталы)
2015 жылдың сәуір айында Алматыда ресейлік «Базис-А» қосалқы мердігері салған көпір құлады. Бір жұмысшы қаза тауып, 10 адам ауруханаға түсті. Компания басшысы барлық залалды сот арқылы жабамыз деп уәде берді («Базис» компаниясы бір күннен кейін көпірдің құлауы туралы түсініктеме берді — Капитал ).
***
Bazis-A эконом-класстағы тұрғын үйі кешендерін салмайды. Бұл компанияның саясаты. (Кімнің кім екені: Александр Белович — BAZIS-A | WEproject корпорациясының негізін қалаушы) Бұл тұрғын үйді нарықтан 2-2,5 есе қымбат сатуға мүмкіндік береді. Алайда, баға сапасы нашар жұмыстан қорғамайды. Интернетте компаниядан үй сатып алған адамдардың көптеген шағымдары бар.
2014 жылы заңгер Тахир Бердімбетов өзі пәтер сатып алған «Қалалық романс. Ағылшын кварталы» «Базис-А» – дан элиталық тұрғын үй кешені тиесілі «Астанамонолит» ЖШС-ні сотқа берді. Оның пәтері бастапқыдан 3,5 шаршы метрге аз болып шыққан. Ақшалай бір долларды 150 теңге бағамымен есептегенде бұл 1,5 млн теңге шығын. Бірақ компания алаңның 3 пайыздық айырмашылығы ақшаны қайтаруға құқық бермейтін тармаққа сілтеме жасады. Заңгердің есептеуі бойынша компания осылайша, бір тұрғын үй кешенінен ауадан шамамен 40 миллион теңге тапқан.
www.spr.kz. порталынан тағы бірнеше мысал.
«Ең қорқынышты құрылыс салушы. Біз пәтер сатып алдық. Терезелерден су ағып жатыр, батареялардан да ағып жатыр. Барлық тұрғынның көңілі толмайды. Ең нашар тұрғын үй менеджері».
«Легенда тұрғын үй кешенінде де батареялардан су ағып жатыр. Бізге жылу берілмеді. Кепілдік бойынша батареяны жөндемейді, ақша талап етеді».
«Сатылатын пәтерлер туралы өте нашар ақпарат. Операторлар бір бағаны айтады, ал менеджерлер басқа бағаны айтады».
«Ландмарк тұрғын үй кешені. Брошюраға сәйкес келмейді! Клиенттерге деген көзқарас дұрыс емес! Шуды оқшаулау жоқ, бизнес-класстағы домофон кнопка арқылы ашылады, қабырғалары арзан гипсокартоннан жасалған, көлікке тұрақ берілмейді! Мен сатып алуға кеңес бермеймін!». (скриншоттар бар)
***
Бір қызығы, Basic-А басшылығы тіпті билік өкілдерімен де жанжалдасудан қорықпайды.
2005 жылы депутат Алмабек Тшанов Алматыда «Астаналық орталық» тұрғын үй кешенінің құрылысы барысында орын алған кемшіліктер үшін «Базис-А» — ны көпшілік алдында айыптады. Ол тұрғын үй кешенін жобалау кезінде жер сілкінісіне төзімділіктің төмен коэффициенттерін қолданғанын анықтаған құрылыс комитетінің аумақтық басқармасы мамандарының қорытындыларын негізге алды. Бұған жауап ретінде корпорация мәжіліс спикері Орал Мұхамеджановқа «депутат Амалбек Тшановтың депутаттық әдеп ережелерін бұзғаны туралы» хат жолдап, депутаттан көпшілік алдында кешірім сұрауды талап етті.(Базис-А депутат Тшановты жалған ақпарат таратқаны үшін айыптады / Номад / 18.04.2005)
* Соған қарамастан, корпорация билік өкілдерінің қолдауына ие. 2009 жылы теңгенің екінші девальвациясынан кейін жылжымайтын мүлік нарығы тұралап қалды. Саланы қолдау мақсатында «Самұрық-Қазына» басталған құрылысты аяқтауы үшін құрылыс салушыларды қаржыландырудың бірнеше тетіктерін енгізді. Осылайша, ҰӘҚ Астана қаласынан «Базис-А» корпорациясынан 900-ге жуық пәтер сатып алды. («Самұрық-Қазына» «Базис-А» корпорациясынан Астанада 900-ге жуық пәтер сатып алады / Kazakhstan Today**
Бұл — компанияның Алматы әкімдігімен қарым-қатынасы бұзылса да болып жатқан оқиғалар. 2008 жылы республика алаңында, қалалық әкімдік ғимаратының алдында жарықтар пайда болды. Алаңда салынып жатқан сауда орталығының жобасында «Базис-А» қателіктер жіберілгені анықталады. Алматы әкімдігі үшін бұл қиын жағдай болды. Өйткені, алаң Қазақстан тарихындағы қасиетті болып орындардың бірі. (Алматы әкімдігі Республика алаңында шұңқыр қазуға рұқсат беру туралы ақпаратты жоққа шығармайды және растамайды | Kazakhstan Today). Нәтижесінде А. Белович бұл жоба үшін ақталуға мәжбүр болды.(Республика алаңының астындағы құрылыс жобасы жер бетіне шығады — Крыша,»Базис-А» Алматыдағы Республика алаңындағы шұңқырды толтырады)