Денсаулық министрлігінің өкілдері ведомство басшысының ұшақ ұшар алдындағы әлсіреп қалған бойжеткенге қан қысымын өлшеп, алғашқы медициналық көмек көрсеткенін растады, деп хабарлайды Caravan.kz медиа порталы.
Демек, бортта кәсіби медицина қызметкері ғана емес, қызмет істейтін тонометр де болған. Алайда бұл екеуін де нағыз сәттілік деуге болатындай.
«Ол өліп бара жатқан жоқ қой»
Қызығы, жақында болған осындай оқиға кеңінен таралмағанымен, сонымен бірдей. Ол туралы басқа рейс жолаушысы әлеуметтік желіде баяндаған:
«Қорқынышты, ұшу кезінде мұндай күйзеліске тап боламын деп ешқашан ойламаппын».
Кеше 22:05-те Астанадан Шымкентке Fly Arystan әуе компаниясымен ұшып шықтым.
Ұшқан соң шамамен 10 минут өткенде, жанымда отырған қыз бір орында отыра алмай, бірде жатып, бірде бұрылып, ұйықтауға ыңғайлы қалпы таба алмай жатқанын байқадым. Мен оған үстелшені түсіріп, соған сүйеніп жатуға болатынын айттым (анам ұшақпен жиі ұшқанда дәл солай жасайды). Қыз мен айтқандай етті.
Екеуміз де секілді ұйықтап кеткенбіз, бірақ шамамен 15 минуттан соң ол қолымды түртіп оятып, мұрнынан қан кетіп жатқанын көрсетті. Қарасам – үстелшенің үстінде қан мен түйіршіктері жайылып тұр. Бірден бортсеріктерге барып көмек сұрадым. Маған салфеткалар берді, кейін қыздың мұрын үстіне қою үшін салқын газдалған сусынның банкасын алып келді. Қыздың денесі қалтырап тұр, өзі боп-боз болып кеткен, «өзім медикпін, бірақ қазір ештеңе істей алмай тұрмын» дейді. Ал жанында тек мен ғана отырмын.
Мен оның мұрнына салқын банкі ұстап, салфеткаларды ауыстырып, бәрін қоқыс пакетіне жинап, шамам келгенше көмектесіп отырдым. Сол кезде басқа жолаушының дәрігер екені белгілі болды. Ол аптечканы сұрап, ең болмаса қан қысымын өлшеу керек деді.
Мен кедергі болмас үшін көрші қатарға барып отырдым, бірақ қыз үшін қатты уайымдадым.
Дәрі қобишасын алып келді, бірақ менің түсінуімше, оның түкке жарамағаны көрінді. Дәрігер оған мұрынға (пращевид) таңғыш жасап берді де, стюардесстерден сутегі асқын тотығын сұрады.
Ең таңқаларлығы – дәрігерге біраз уақыт бойы көмектесуге мүмкіндік бермегені. Оны қайта орнына отырғызып, қыздың жанында тек бортсерікті қалдырды. Дәрігер қыздың қан қысымын қайта өлшеуді сұрап отыр, ал стюардесстер өзара ақылдасып, біреуге қоңырау шалып, нұсқаулық күтумен болды. Ал сол уақытта қыз жатқызып қойылған, оны қатты қалтыратқан еді.
Бір кезде дәрігердің өтінішіне стюардессаның берген жауабын естіп қалдым: «Ол өліп бара жатқан жоқ қой».
Ұшақ қонған кезде бәрімізден орындарымыздан тұрмай, жедел жәрдем көтерілгенше күте тұруды сұрады. Қызға сөмкесін қайтарып, аяқ киімін киюді өтінді, содан кейін медиктер оны мұрнындағы таңғышымен алып кетті. Оның денесі әлі де қатты қалтырап тұрды. Тек олар ұшақтан шыққаннан кейін ғана бізге орындарымыздан тұрып, шығуға рұқсат берілді.
Мен экипажды кінәлағалы отырған жоқпын. Бірақ… Неге ұшақта ең қарапайым алғашқы көмек құралдары жоқ? Неге дәрігер адамның көз алдында көмектесе салуы үшін біреуден «рұқсат сұрауы» керек? Стюардессалар алғашқы медициналық көмек бойынша оқудан өтеді ғой? Егер өтсе, неге бәрі осылай дәрменсіз көрінді?
Біз екі сағатқа жетпейтін уақыт ұштық. Бірақ осы уақыттың өзінде кез келген жағдай болуы мүмкін.
Рас па, дәрігер борт ішінде бірден көмектесе алмайды, өйткені лицензиясынан айырылу қаупі бар? Мүмкін, дәл осы себеп кешіктіруге әсер еткен шығар? Әлде бұл әуе компанияларының регламенттеріндегі олқылық па?
Маған ұшақтағы дәрі қобдишасының құрамын және бортта дәрігер болған жағдайда әрекет ету алгоритмін қайта қарау керек сияқты. Себебі кешегі жағдай біршама тыныш аяқталды, бірақ басқаша болуы да мүмкін ғой».
Басқа әуе компанияларында қалай болады
Пікірлерде басқа жолаушылар да өз тәжірибелерімен бөлісті.
«2025 жылдың қазанында Scat рейсімен Астанадан Антальяға үшеуміз бірге ұштық. Подругам есінен танып қалды, дауыс зорайтқыш арқылы дәрігер табылды, аптечканы ашты, бірақ ішінде ештеңе жоқ болып шықты. Тіпті тонометр де жоқ! Тонометр бір жолаушыдан табылып, қысымды сол арқылы өлшедік. Подругам жол бойы құсып отырды, стюардесстер құсатын дорбаларды бергісі келмей, «онсыз да көп қолдандыңдар» дейді, ал подругам орнынан тұра алмайды. Әйтеуір әрең жеттік. Сол бос аптечка не үшін керек екенін түсінбеймін».
«Баяғыда «Эйр Астана» рейсімен Алматыдан Стамбулға ұштым. Рейс кешігіп, аэропортта майкамен 3 сағат күттім, тоңып, қалтырай бастадым, дене қызуым көтерілді, оң жақ безім ісініп, жұтыну қиындады. Тағы 2 сағаттан кейін бізді отырғызды, менің де түсім кірмей тұр. Ұшаққа мінген соң аптечка сұрасам, бортта аптечка жоқ деді. Бүкіл жол бойы елестеп отырдым, қонғанда жедел жәрдем күтіп тұрды. Диагноз – абсцесс, сөйлей алмадым, 10 күн ауруханада жаттым».
«Emirates-пен ұштым, қызуым көтерілді, бортсеріктен парацетамол сұрадым. Маған бос қатар бөліп беріп, демалуға мүмкіндік жасады. Қызу, қысым, қант деңгейін өлшеді. Шай берді. Қонған соң медпунктке жүгінуге болатынын, мен туралы алдын ала хабарлағанын айтты».
«Turkish Airlines рейсімен Стамбул – Астана бағытында ұшқанда бір қыздың жағдайы нашарлап қалды. Дәрігер керек деп хабарлады. Бортта тек мен және әріптесім дәрігер болып шықтық. Көмек көрсетудің алдында лицензияны көрсетуімізді сұрады, содан кейін аптечка берілді. Бірақ тонометр істемейді, фонендоскоп та жарамсыз, глюкометр жоқ. Тек пульсоксиметр бар екен. Қан қысымын төмендететін дәрілер де болмады. Кейін қызды құсты. Әуекомпания капитандары байланыста болды, қажет болса қонуға дайынбыз деді. Бір сағаттан соң қыз бірқалыпты бола бастады, оған эналаприл, оттегі тауып бердік, тынышталысы үшін ұзақ сөйлестік. Сонымен жеттік. Демек, аптечка тапшылығы тек біздің әуе компанияларында емес. Әріптесім екеуміз «сөзбен емдедік» деп әзілдедік».
«Өткен жазда FlyArystan-мен Алматы – Өскемен бағытында ұштық. Мен жүкті едім, 6 ай. Сыртта 40 градус ыстық, бізді автобусқа отырғызып, ұшақты күткенше 40 минуттай ұстап қойды. Автобустың іші ыстық, ауасы тар, көзім қарауытып, жүрегім айнып кетті. Әзер дегенде ұшаққа кірдік, тонометр сұрадық. Стюардесса: «Бізде тонометр жоқ, дәрі-дәрмек те жоқ, егер өзіңізді нашар сезінсеңіз, ұшудан бас тартыңыз», – деді».
«Бір жыл бұрын Scat-пен Астана – Шымкент бағытында ұштым. Ұшақ көтерілген бойда басым жарылай ауырып, көзім шығып кетердей болды. Стюардессаны шақырдық, бірақ олар келмеді! Әрең келтіріп, тонометр сұрасақ, оларда ол да жоқ екен. Мен ол жерде өліп қала жаздадым, оның үстіне жүкті едім. Өмірімдегі ең қорқынышты ұшу болды!»
Көріп отырғанымыздай, министр ханым ұшқан бортта тонометрдің болуы — расымен де өте сирек кездесетін сәттілік екен.
Ережелер не дейді?
Айта кетейік, авиациялық аптечкалардың құрамына қатысты талаптар өте қатал. Өлшемі, саны, ішіндегі заттар, бортта орналасуы – бәрі «Азаматтық авиацияда жолаушыларға медициналық көмек көрсету қағидаларында» нақты жазылған. Тасымалдаушылар аптечканың құрамын өз бетінше өзгерте алмайды – бұл заң бұзушылық. Оның үстіне барлық аптечкалар пломбаланған, оларды оңды-солды ашуға болмайды.
Бортта міндетті түрде кем дегенде бір алғашқы көмек жиыны болуы тиіс. Орын саны көбейген сайын, мұндай жиындар саны да артады. Медициналық құралдар жиынтығы 101-ден көп отырғышы бар және 2 сағаттан ұзақ рейстерде болуы міндетті.
Алғашқы көмек жиынтығына негізінен таңғыш материалдар, қолды дезинфекциялауға арналған салфеткалар, жаңқаларды алу үшін пинцет секілді, көбіне жарақат алған кезде қажет болатын құралдар кіреді. Ал қысым жоғарылап кетсе, бұлар көп көмектеспейді.
Ал дәрілерден: жеңіл ауырсынуды басатын, құсуға қарсы, мұрын бітелуіне қарсы, антацид, антигистамин, антидиарейлік препараттар болуы тиіс. Егер аптечкада мұндайлардың ешқайсысы жоқ болса – бұл Ережелерді бұзу.
Тонометр медициналық құралдар жиынтығына міндетті түрде кіреді. Яғни шағын ұшақтарда немесе қысқа рейстерде (Астана – Алматы, Астана – Шымкент сияқты) оның болмауы қалыпты, тасымалдаушының құқығы. Ал Антальяға 6 сағаттық рейсте ол міндетті түрде болуы керек еді.
Сонымен қатар, бортсеріктер алғашқы медициналық көмек көрсету бойынша оқудан өтеді, бірақ бұл оларды медициналық қызметкер етпейді және дәрі тағайындауға құқық бермейді. Сондықтан жүктіліктің алты айында, күннің ыстығында өзін нашар сезінген жолаушыға: «Онда ұшпаңыз» деп кеңес берген стюардесса – іс жүзінде дұрыс әрекет еткен. Өйткені мұндай рейсте бортта дәрігер болуы екіталай, ал болмаған жағдайда жауапкершілік тәуекелі өте жоғары.
Дегенмен, сол ережелердің өзінде бортсерік қажет болған жағдайда алғашқы көмекті көрсетуге міндетті екені жазылған. Пассажирлер сипаттаған жағдайлардан көргеніміздей, бұл талап орындала бермейді.
