Американың иммиграциялық түрмесінде отырған қазақстандық әйел «КАРАВАН» -ға берген эксклюзивті сұхбатында түрмеде болған кезде бастан кешкендерін, оны неге профессор деп атағанын және түрме тағамының қалай дәмді болып көрінгені жайлы айтты. Сондай-ақ оқырмандар қазақстандықтардың неліктен бақытты адамдар екенін білетін болады.
Тағдыр кездестірді
Тоғжан КЕНЕСАРИНА — халықаралық заңгер, 5 тілді біледі. Осыдан 4 жыл бұрын туристік визамен алғаш рет Америка Құрама Штаттарына барған. Бір айдан кейін жаңа елді көру, туыстарына бару және туған жері Алматыға оралу жоспарлары түбегейлі өзгерді. Америкада жерлесіміз өз тағдырын кездестіріп, үйленді және … иммиграциялық түрмеге түсті.
— Мен штаттарға туристік визамен 2017 жылдың қазан айында келдім. Туған күнімді осында атап өтіп, бірнеше қаланы көргім келді, — деп бастады әңгімесін Тоғжан. — Майами мені Даррен атты сәулетшімен таныстырды. Біз телефон нөмірлерімен алмасып, хат жаза бастадық, көп ұзамай бұл менің жан досым екенін түсіндім. Онда поляк, неміс қаны және чероки гендері бар, ал америкалық үндістер, өздеріңіз білетіндей, көшпенділердің туыстары.
Қазақстанға оралу уақыты келгенде, Даррен тағы біраз қалуымды өтінді және көп ұзамай ұсыныс жасады. 2018 жылдың ақпанында біз үйлендік және менің мәртебемді заңдастыру үшін бірден құжаттар тапсырдық.
Содан кейін, менің күйеуім Малибудан ұсыныс алды. Біз көшіп келдік, жаңа жерге қоныстана бастадық, бірақ Калифорнияда дала өрттері басталды. Дарреннің кеңсесі өртеніп кетті, бізге шұғыл түрде Лос-Анджелеске кетуге тура келді. Мұнда маған бәрін қайта бастау керек болды.
Біз ұсталып қалдық
— Дарреннің анасына барып, оның қалған отбасы мүшелерімен Кентуккиде кездесетін уақыт келді. Біз ұшақ, автокөлік пен автобустың ішінен соңғысын таңдадық — мен маршрут өтетін бірнеше штатты көргім келді (Аризона, Нью-Мексико, Техас), суретке түсу.
Біз Техас штатындағы Сьерра-Бланка шекара бекетіне жеткенде, жүргізуші шекарашы кіріп, құжаттарды тексеретінін ескертті. Сол сәтте көз алдымда бір көрініс пайда болды — қазір бір нәрсе болатынын және мені рейстен алып қалатындай көрінді… Неке туралы куәлік пен мерзімі өтіп кеткен визасы бар паспорттан басқа менде ештеңе болған жоқ еді. Біз құжаттарды виза әлі күшінде болған кезде тапсырдық, бірақ өрттің туындауына және кейінгі көшуге байланысты туындаған қиындықтарға орай мемлекеттік баж салығын төлей алмадық (шамамен 2,5 мың доллар).
… Құжаттарды тексергеннен кейін офицер: «Біз сізді визалық режимді бұзғаны үшін ұстауымыз керек» деді. Бақылау пунктінде мені тергеуге алды және база арқылы тексерді. Менен жауап алған офицер достық қарым-қатынасты сақтады және мүмкіндігінше аз уақыт камерада отыруымды айтты. Жауап алу кезінде «Қазақстанды» естіген тағы бір офицер Боратты еске алып күлді.
Маған күйеуіме қай жерде екенімді айтуға рұқсат берді және Қазақстан елшілігіне қоңырау шалуды ұсынды. Ата-анам, ұлым және басқа туыстарым бұл жағдайды білмесін деп жариялылықты қаламадым (біз оны соңғы сәтке дейін жасырдық). Офицер қоңырау шала алмады, мен іштей қуандым. Содан кейін, олар менің телефоным мен әлі қайтарылмаған төлқұжатымды тартып алды.
Камераның суықтығы мен адамдардың жылуы
— Жауап алғаннан кейін бір офицер әйел мені тексерді. Олар кроссовкалар мен киімдерден бауды алып тастаңыз, қабырғаға бұрылыңыз, аяғыңызды иықтың еніне қойыңыз, қолыңызды желкеге қойыңыз деді. Содан кейін олар мені камераға алып кірді: кішкене төртбұрышты бөлмеде темір орындық, раковина бұрышта, бөлменің артында дәретхана ыдысы болды. Жоғарыда бейнекамера орналасқан. Мұнда өте суық болады: тұтқындардың агрессия деңгейін төмендету үшін температура әдейі төмен болады.
Содан кейін әлгі мейірімді офицер кіріп, маған басқа камераға баратынымды, онда төсек болатынын айтты. Үстінде жұқа, бірақ жылы фольга көрпе болды.
Таңертең ерте мені арнайы көлікпен басқа уақытша ұстау изоляторына апарды, онда негізінен Мексика, Эквадор, Гватемала және басқа елдерден келген заңсыз иммигранттар ұсталады.
Тағы да камераның салқыны, фольга жамылғысы және күту уақыты. Жергілікті офицер менің Америка азаматының әйелі екенімді біліп, мен үшін бәрі жақсы болатынын айтты, менің күтуім керек болды.
Бақыт іздегендер
— Тұтқындардың көпшілігі өмірде кедейлік пен зорлық-зомбылықтан басқа ештеңе көрмеген жұмысшы топтың өкілдері, ал көбі үшін Америкаға сапар олардың өміріндегі ең алғашқысы болатын. Көбіне олар испан тілінде сөйлейтін, тек кейбіреулері ғана ағылшын тілін білетін (офицерлер мұндай адамдарды құрметтейтін), — деп жалғастырады Тоғжан Кенесарина. — Менің қасымда көп жағынан өзіме ұқсас (психолог, американдық азаматқа үйленген), кейіннен дос болған мексикалық әйел болды.
Тағы бір тұтқын — түрік әйелі болды, мен онымен түрікше сөйлестім. Әкесі — полицей — қызын зорлап өзгеге үйлендіргісі келген, бірақ ол Америкаға қашып үлгерді. Ал мұнда ұсталып қалған.
Бұл қыз күн сайын түрме кітапханасына баратын, сотта өзін қорғау үшін материалдар жинады, тіпті маған да көмектесті. Тағы бір тұтқын – Африкадан. Оның революционер жігітінің дұшпандары бір кездері үйіне басып кіріп, өзін зорлап, қайнаған сумен қорлаған көрінеді. Бізбен бірге 2 кубалық болды — бұрынғы стриптизшілер, дос қыздар, біреуі жүкті болды және ол тез депортацияланды.
Мені Эквадордан келген 18 жасар қыздың оқиғасы қатты таң қалдырды: ол АҚШ-қа анасын табу үшін заңсыз келген.
Түрме тәртібі
Түрмеде күнделікті таңғы сағат 4-те тұрасың. Ал кешкі 10-да қызыл шам бірден жанады, ол түні бойы жанып тұрды. Осы уақытта кейбір әйелдер төсектерінде секіріп, қатты сөйлесіп, бір-біріне жүгіре бастайды. Ал түрме қызметкерлері, әдетте, бұл бассыздықты тоқтатпайды. Бұған қоса әлгі шуға түрменің әр жерінде жұмыс істейтін теледидардың дауысы қосылды. Бірі үнемі ағылшын тілінде сөйлесе, екіншісі испан тілінде сөйледі.
Олар Қазақстан туралы мүлдем білмейді. Алдымен мен олар үшін Қытайдан (Қытай) болдым. Менің елім Ресей мен ҚХР арасында орналасқан деп түсіндірдім, содан кейін олар: «Русса!» деді. «Русса емес, Қазақстан!» — деп түзедім.
Олар менің заңгер, психолог екенімді, бірнеше тілде сөйлейтінімді білгенде таңданыс білдірді, бір ақ шашты әйел бір кезде: «Саған қол тигізсем бола ма, профессор?» — деді …
Біздің жүрген жеріміз жақсы!
… Бірде, сот отырыс өтетін жердегі түрменің асханасында түскі ас ішу үшін апарды, мен басымды көтеріп, төбеде әр түрлі елдердің жалаулары арасында тұрған қазақстандық аспанды көрдім!
Таңданыс пен қуаныш — олар да осында ма еді?! Мына шөл далада, бөтен елде, бейтаныс адамдардың арасында, жоғарыдан біреу маған «Сен жалғыз емессің, Тоғжан!» деген хабарлама жібергендей болды …
— Сот отырысы 13 тамызда өтеді, адвокат нәтиженің сәтті болу мүмкіндігі жоғары деп бағалайды. Егер мен осы жолмен тағы жүруім керек болса, оны жасар едім. Америкаға барғысы келетін адамдар қаншама заңсыз иммигранттардың баспана мен жұмыссыз қаңғып, түрмеге қамалатынын білуі керек, содан кейін олар үшін бұл елдің есігі мәңгілік жабық. Егер барғыңыз келсе, бәрін заңды түрде жасаңыз. Біз де заңды біле тұра заң бұзушылықтардан қашып құтыла алмадық.
Саяхаттаңыз, жаңа елдерді ашыңыз, бірақ алған біліміңіз бен дағдыларыңызды қолдану арқылы әрдайым үйге оралып, өміріңізді жақсарта алатыныңызды біліңіз. Сондай-ақ, мен барымызды бағалап, ризашылық білдіруіміз керек екенін түсіндім. Маған сеніңіз, қазақстандықтар бақытты адамдар! — деді Тоғжан Кенесарина әңгіме соңында.
