Қазақстанда доллар арзандап, теңге нығайып жатыр. Алайда сарапшылар бұл үрдіс ұзаққа бармайтынын ескертеді. Оның үстіне Ресей девальвация табалдырығында тұр. Рубльдің одан әрі нығаюына бүгін ешбір оптимист сенімді түрде жауап бере алмайды. Caravan.kz тілшісі тақырыпты жалғастырады.
Ресей девальвацияның табалдырығында
РФ Қаржы министрлігі «Роснефть» пен «Лукойлға» салынған санкциялардың әсерінен ресейлік мұнай бағасының күрт төмендегенін хабарлады. Нәтижесінде мұнай-газ кірісінің азаюы Мәскеуді бюджет тапшылығын жабу үшін девальвацияға жүгінуге итермелеуі мүмкін. Сарапшылардың пікірінше, рубльдің әлсіреу қаупі әсіресе қаңтар–ақпан айларында жоғары.
Бұл Қазақстан үшін маңызды, өйткені біздің экономикалар тығыз байланысты. Сауда, мұнай бағасы және валюталар қозғалысы көбіне қатар жүреді. Рубль әлсіресе, оның қысымы автоматты түрде теңгеге түседі.
Аналитиктердің бағалауынша, қазіргі теңгенің күшеюі уақытша сипатқа ие. Ал курс 2026 жылғы бюджетте белгіленген 540 теңгеге қайта оралуы әбден мүмкін.
«Теңгенің қазіргі нығаюын ұзақ мерзімді деп айтуға болмайды. Бұл, меніңше, қысқа мерзімді құбылыс. Сондықтан 2026 жылдың бюджетінде болжанған 540 теңге деңгейі үлкен ықтималдықпен жүзеге асады. Ресей рублінің әрі қарай нығаюына бүгін ешбір оптимист сенбейді. 2026 жылы рубльдің девальвациясы болуы мүмкін деген сақ айтылған пікірлер қазірдің өзінде пайда бола бастады», — дейді Public Policy Research Center директоры Меруерт Махмұтова.
Санкциялар, Platts және нарыққа ықпал
15 желтоқсаннан бастап мұнай өнімдері, ал 2 қаңтардан бастап танкерлермен әкелінген ресейлік отын Platts баға индикаторларынан шығарылады. S&P Global тобына кіретін агенттік осылайша нарықтан әлеуетті арзан отын көздерінің бірін алып тастайды, деп хабарлайды Bloomberg. Бұл шешім Еуропалық Одақтың саясатымен үйлеседі.
Халықаралық Platts агенттігінің ресейлік мұнайдан өндірілген жанармайды баға есептеулеріне қоспау туралы шешімі Ресей үшін едәуір қиындық туғызуда. Бірақ бұл Қазақстан үшін Еуропа нарығында өз позициясын күшейтуге мүмкіндік береді. Еуропа ресейлік көлемдерді алмастыру жолын іздеп отыр, сондықтан қазақстандық мұнайға сұраныс өсуі ықтимал.
Алайда біз үшін ең маңызды фактор — Каспий құбыр консорциумының үзіліссіз жұмысы. Қазақстан экспорттайтын мұнайдың 80%-ы дәл осы бағыт арқылы өтеді. КТК-дағы кез келген шабуыл немесе апат бірден өндірістің төмендеуіне және ел кірісінің қысқаруына әкеледі.
Жуырдағы теңіз дронының шабуылы бір айлақ құрылғысын жарамсыз етіп, тәуліктік өндірісті шамамен 7%-ға азайтты. Бұл ел экономикасы үшін айтарлықтай шығын әкелді.
«Қазіргі таңда Қазақстан үшін айтарлықтай қауіп жоқ, бірақ Украинадағы қақтығыс жағдайында әрқашан тәуекелдер бар. Соңғы шабуыл теңіз жабдығына зиян келтіріп, өндірістің төмендеуіне әсер етті. Дегенмен жалпы ресейлік санкциялық саясат қазіргі кезеңде Қазақстанға қатты ықпал етеді деп айта алмаймыз», — дейді мұнай-газ кеңесінің (PetroCouncil) төрағасы Асылбек Джакиев.
Қазақстан мұнайы үшін мүмкіндіктер және қауіптер
Platts шешімі ресейлік мұнайды бөлек «сұр баға нарығына» орналастырып отыр. Бұл Қазақстан үшін бір жағынан үлкен мүмкіндік, екінші жағынан нақты сынақ. Себебі Еуропада біздің мұнайға сұраныс артуы мүмкін, бірақ басты мәселе мұнайдың нақты шығу тегін дәлелдеу.
Қазақстан жеткізетін мұнайдың қай бөлігі таза қазақстандық, қай бөлігі ресейлік екенін дәлелдеу процесі ашық әрі толық болмаса, екінші дәрежелі санкциялар немесе дисконт қаупі жоғарылайды.
«Яғни бізде бұған дейін де бір жағдай болған: Польша “Дружба” мұнай құбыры арқылы жеткізілген мұнайдың шын мәнінде қазақстандық емес, ресейлік екенін айтқан еді. Міне, осындай қауіптер бар, бұл кейін қандай да бір, шартты түрде айтсақ, қосымша санкцияларға, немесе қазақстандық мұнайға дисконт берілуіне алып келуі мүмкін. Өйткені мұнайдың қайсысы ресейлік, қайсысы қазақстандық екенін дәлелдейтін ашық және мөлдір процедуралар болмай қалса, тәуекелдер сөзсіз туындайды. Сондықтан бұл тұрғыда да қауіптер жоқ емес», — дейді мұнай-газ саласының сарапшысы Асқар Исмаилов.
Қазақстандағы доллар жағдайы
Қазақстанда доллардың арзандауы көбіне салық кезеңімен байланысты дейді сарапшылар. Яғни компаниялар төлем жасау үшін валютасын сатып, теңгеге ауыстырады. Бұл құбылыс әдетте айдың немесе жылдың басында байқалып, қысқа мерзімді болады.
Теориялық тұрғыда доллар арзандаса, импорт та арзандауы тиіс. Бірақ іс жүзінде бизнес айырма мөлшерін көбіне өз пайдасында қалдырады, сондықтан халық бағаның төмендеуін әрдайым сезе бермейді.
Валюталық нарықтағы ағымдағы жағдай
Өткен аптада доллар бағамы 499-513 теңге аралығында құбылды. Ұлттық банк мәліметінше, бүгінгі ресми бағам — 508,30 теңге. Алматыдағы айырбастау пунктерінде доллар 512–514 теңге шамасында сатылуда.
