Бұл туралы ол Caravan.kz медиа порталының тілшісіне берген сұхбатында айтты.
— USAID-ті Трамп жабатынын айтқаннан кейін әлеуметтік желіде түрлі ақпарат тарауда. Ол жерде арнайы блогерлерге, ұйымдарға «ақша бөлген екен» деген де ақпараттар тарады. Бұл қаншалықты шындыққа жанасады?
Президент Дональд Трамптың әкімшілігі USAID-ті жабу туралы шешім қабылдағаннан кейін, әлеуметтік желілерде агенттіктің қаражатының дұрыс пайдаланылмауы туралы түрлі мәлімдемелер тарады. Мысалы, USAID қаражатының блогерлерге немесе ұйымдарға бөлінгені туралы айтылады. Алайда, бұл мәлімдемелердің көпшілігі расталмаған және нақты дәлелдерге негізделмеген. Кейбір ақпарат көздері USAID-тің қаражатының бұрыс пайдаланылғаны туралы айыптауларды жоққа шығарады. Азаматтық белсенді ретінде мен USAID-тің ықтимал жабылуын халықаралық дамуға, демократияны нығайтуға және азаматтық қоғамды қолдауға қауіп төндіретін елеулі оқиға деп бағалаймын. USAID – ондаған жылдар бойы әлемнің көптеген елдерінде, оның ішінде Қазақстанда да демократиялық институттарды, адам құқықтарын, әйелдер мен жастардың мүмкіндіктерін кеңейтуді қолдап келген маңызды ұйым.
— АҚШ елшілігі Қазақстандағы ЛГБТ ұйымдарына қаржы бөлді дегенді фейк деп атады. Мұндай фейк ақпарат тарату кімге керек болды? Тіпті кейбір журналистер бұл жайлы әлеуметтік желіде жарыса жазып жатты...
— Бұл мәселе төңірегінде таралған ақпарат көбіне манипуляцияға негізделген. USAID түрлі даму жобаларын, соның ішінде медиа және азаматтық қоғамды қолдауды қаржыландырды, бірақ бұл қаражат тек нақты бағдарламалар аясында бөлінген. Яғни, “арнайы блогерлерге ақша таратылды” деген тұжырым – нақты дәлелдерсіз айтылған алып-қашпа сөздер. Бұл фейк ақпараттың таралуы көбіне USAID-ті қаралау немесе оның қызметін әлсірету үшін жасалады.
Қазақстандағы АҚШ елшілігі ЛГБТ ұйымдарына қаржы бөлгені туралы ақпаратты жалған деп мәлімдеді. Мұндай жалған ақпарат тарату әртүрлі мүдделі топтарға пайдалы болуы мүмкін, мысалы, АҚШ-тың сыртқы саясатына қарсы немесе ЛГБТ құқықтарын қолдауға қарсы топтар. Мұндай ақпараттың таралуы қоғамда теріс пікір қалыптастыруға және әлеуметтік шиеленісті күшейтуге бағытталуы мүмкін.
— USAID жұмысының тоқтауы елдегі бизнеске қандай да бір әсері болады деп ойлайсыз ба?
USAID-тің жабылуы Қазақстандағы бизнеске тікелей әсер етпеуі мүмкін, себебі агенттік негізінен гуманитарлық және даму бағдарламаларымен айналысады. Алайда, егер USAID арқылы қаржыландырылатын жобалар немесе бағдарламалар жергілікті кәсіпорындармен байланысты болса, онда олардың тоқтауы белгілі бір салаларға жанама әсер етуі мүмкін.
Тікелей бизнеске емес, бірақ жанама түрде әсері болуы мүмкін. USAID Қазақстанда шағын және орта бизнесті дамытуға, әйел кәсіпкерлерді қолдауға және инновациялық стартаптарды дамытуға ықпал ететін бағдарламаларды қаржыландырды. Оның жабылуы, әсіресе ауылдық жерлердегі әлеуметтік кәсіпкерлікке және бизнесті әртараптандыруға кері әсер етуі мүмкін.
— Ресейдің сыртқы істер министрінің орынбасары Сергей Рябков АҚШ USAID-тен толықтай бас тарта алмайды деді. Сіз қалай ойлайсыз? USAID толықтай тоқтауы мүмкін бе?
Қазіргі уақытта USAID-тің жабылуы туралы шешім қабылданғанымен, оның толықтай тоқтауы әлі де белгісіз. Кейбір сарапшылар агенттіктің маңызды гуманитарлық және даму бағдарламаларын ескере отырып, оның толықтай жабылуы екіталай деп санайды. Алайда, агенттіктің құрылымы мен қызметі өзгеріске ұшырауы мүмкін.
USAID-тің ықтимал жабылуы тек бір елдің ішкі мәселесі емес, бұл бүкіл әлемдегі демократиялық дамуға жасалған кері қадам. Оның бағдарламалары гендерлік теңдік, адам құқықтары, экология, білім беру сияқты салаларда маңызды рөл атқарады. Егер USAID жабылса, бұл Қазақстандағы азаматтық қоғам үшін үлкен сынақ болмақ. Бірақ бұл ұйымның көмегінсіз де біз өзіміздің құқықтарымыз үшін күресті жалғастыра беретін боламыз.
— Сұхбатыңызға рақмет!
