Бұл туралы Caravan.kz медиа порталы хабарлайды.
Ғалымдар жетіру тайпасының шығу тегін зерттеді: кейбір шежірелер шындыққа сәйкес келеді
Зерттеуді Қазақстанның әртүрлі ғылыми мекемелерінің ғалымдары жүргізді. Олардың қатарында белгілі тарихшылар Радик Темірғалиев, Жақсылық Сәбитов және Мақсат Жабағин бар.
Олар туыстық қатынасы жоқ, бір-бірімен тікелей байланысты емес 350 дені сау қазақтың сілекей үлгілерін алды. Бұл еріктілердің барлығын біріктірген ортақ белгі — олардың барлығы жетіру тайпасынан шыққан. Үлгілер келесі рулардан жиналды:
- кердері (40 адам)
- керейіт (32 адам)
- рамадан (39 адам)
- табын (85 адам)
- тама (36 адам)
- телеу (53 адам)
- жағалбайлы (65 адам)
Генетикалық салыстыру және шежіре деректері
Бұл еріктілердің ДНҚ-сы 20 түрлі рудың 3036 адамының деректерімен салыстырылды — мысалы, арғындармен және наймандармен. Зерттеу ерлер хромосомасы (Y-хромосома) арқылы жүргізілгендіктен, ғалымдар қатысушылардың шежіресіне, яғни ерлер арқылы берілетін ата-тектеріне де жүгінді.
Ғалымдардың қорытындылары
Мысалы, алшындардың ДНҚ-сынан Каспий маңындағы тамырлар байқалады, ал үйсіндердің генетикасы нирун-монғолдармен байланысты.
Қазақтардың ДНҚ-сындағы гаплогруппалардың жиілігі мен таралуы даладағы қоныс аударулар мен демографиялық процестердің көрінісі болып табылады.
Жетіру тайпасы – әртүрлі тектен шыққан
- Жетірудың жеті руы әртүрлі ата-бабалардан шыққан.
- Тама мен телеу руларында бір-бір негізін қалаушы (аталық) айқын байқалады – бұл олардың бір адамнан тарағанын көрсетеді.
- Табында – кемінде бес, керейіт пен жагалбайлыда – шамамен екі-екіден негізгі негіз қалаушы болған.
Тарихи мәліметтер бойынша да жетіру бастапқыда бірыңғай ру емес, хан Тәуке тұсында құрылған ру одағы болғаны белгілі.
Генетикалық сабақтастық және тарихи тамырлар
- Ғалымдардың пікірінше, жетіру руларында кем дегенде 1000 жыл бойы тұрақты генетикалық желі сақталған. Демек, бұл рулар қазақ этносының қалыптасуынан бірнеше ғасыр бұрын-ақ өмір сүрген.
- Керейіттер генетикалық жағынан қожа және суналықтарға жақын — бұл осы рулардың дала діни элитасымен тарихи байланысын дәлелдейді. Мысалы, Мүсірәлі Жәдікұлы мен Қосым-қожа сияқты тұлғалардың рухани ықпалымен сәйкес келеді.
- Тама руы – үйсін, керей, жалайыр сияқты Моңғол империясында және оның ыдырауынан кейінгі мемлекеттерде маңызды рөл атқарған рулармен байланысты.
- Телеу мен ысты рулары жеке генетикалық кластер құрайды.
- Жагалбайлы — наймандармен тығыз генетикалық байланыста болған, дегенмен олардың жайлаулары бір-бірінен қашық орналасқан.
Географиялық қашықтық – генетикаға әсер етпеген
- Ру өкілдерінің географиялық алыстығы генетикалық жақындыққа айтарлықтай әсер етпеген.
- Генетикалық айырмашылықтар негізінен рулар деңгейінде байқалған.
- Бұған көшпелі өмір салты мен ру ішінен емес, сырттан жар іздеу дәстүрі әсер етуі мүмкін.
