8-14 қаңтар аралығында әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларының (ӘМАТ) бағасы 0,5%-ға өсті, деп хабарлайды Caravan.kz медиа порталы.
ҚР Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросының деректеріне сүйенсек, бұдан жоғары апталық қарқын соңғы рет 2022 жылдың сәуірінде байқалған. Ол кезде ӘМАТ бағасының өсуі наурыз айындағы қалыптан тыс өсуден кейін біртіндеп қалпына келді.
ӘМАТ қымбаттауы 13 апта бойы жалғасуда. Мойындау керек, бұл өте ұзақ: алдыңғы екі жылдың елеулі кезеңдерінде мұндай ұзаққа созылған сериялар байқалмады. Айтпақшы, ағымдағы секіріс – соңғы уақытта бірінші емес, алдыңғы секіріс қараша айында болды (+0,4%).
Жалпы алғанда, ең қажетті 19 өнімнің ішінде 10 өнім тұтынушыларға азырақ қолжетімді болды. Бұған қоса картоп пен күнбағыс майының жағдайы ең нашар: мұнда бағаның өсуі критикалық мәндерге дейін өсті. Бұл туралы Data Hub телеграм арнасы жазды.
Мәселен, картоптың құны 4,7%-ға өсті. Мұндай қарқындар бір апта үшін ғана емес, бүкіл қаңтар айы үшін экстремалды көрінеді. Салыстырыңыз, 2015 жылдан 2024 жылға дейін бірінші айдың қорытындысы бойынша тамыр дақылдары орта есеппен 2,9%-ға қымбаттады. Ағымдағы секіріс маусымдыққа байланысты емес екенін түсіну маңызды. Картоп бағасының қатты өсуі дәстүрлі түрде мамыр мен маусымда байқалады. Бұл қажетті климаттық жабдықтармен жабдықталған көкөніс қоймаларының жетіспеушілігімен байланысты: қарапайым көкөніс қоймаларында ол көктемнің аяғында бұзыла бастайды, нәтижесінде бағаның күрт өзгеруіне әкеледі.
Өз кезегінде күнбағыс майы 1,8%-ға өсті (кем дегенде 2022 жылдың басынан бергі максимум). Көптеген тағамдардың негізгі ингредиенті 26 апта бойы тоқтаусыз қымбаттауда, ал бұған дейін 2023 жылдың ақпанынан 2024 жылдың шілдесіне дейін тұрақты түрде арзандаған.
Естеріңізге сала кетейік, 2023 жылдың ақпан айында күнбағыс тұқымына экспорттық баж салығы енгізілді. Осының есебінен жергілікті күнбағыс майын өндірушілер өз қуаттылықтарын жүктеп, бағаны төмендету үшін жеткілікті мөлшерде шикізат алады деп болжанған.
Бір қызығы, фермерлердің наразылығына қарамастан, қазіргі уақытта баждар күшінде қалуда және сол мөлшерде есептеледі. Сол арада күнбағыс тұқымының экспорты азаюда, ал күнбағыс майының экспорты, керісінше, артуда. Нақтырақ айтсақ, 2024 жылдың 11 айының қорытындысы бойынша бірінші жағдайда өткен жылдың осы кезеңімен салыстырғанда 34%-ға төмендеу, екінші жағдайда — 22%-ға өсу байқалады.
Айта кетейік, мәжіліс депутаты Дәулет Мұқаев халықты қымбатшылық қысып жатқанын айтып, дабыл қаға бастады. Айтуынша, ең арзан дүкендердің өзінде ең қажетті азық-түліктердің бағасы шарықтап тұр. Ал өспей тұрған тек айлық қана.