Бұл өткен жылғы «Бір белдеу, бір жол» бастамасының бесжылдығынан кейінгі, кезекті тарихы оқиғалардың бірі болмақ. Осыған орай, Қытай Халық Республикасының Қазақстан Республикасындағы төтенше және өкілетті елшісі Чжан Сяо екі ел арасындағы сауда-экономикалық, гуманитарлық және басқа саладағы ынтымақтастық пен жетістік туралы айтып берді.
Мен 20 наурызда Қытай Халық Республикасының Қазақстан Республикасындағы Елшісі ретінде ҚХР төрағасы Си Цзиньпиннің ескі досы, тұңғыш президент Нұрсұлтан Назарбаевқа шақыруымды жеткіздім. Екі жыл бұрын Пекинде Тұңғыш Президент Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев бірінші форумға қатысқан болатын. Оның барысында екі ел басшылары «Бір белдеу, бір жол» аясында маңызды келісімге қол жеткізді. Соңғы екі жылда екі тараптың бірлескен күш-жігерінің арқасында бұл консенсус гүлденіп, жемісті нәтижелерге жол ашылды.
— Екі жақты сауданың жылдам өсуі. 2018 жылы Қытай мен Қазақстан арасындағы сауда көлемі 19,88 миллиард АҚШ долларын құрады, бұл өткен жылдың осы кезеңімен салыстырғанда 10,4 пайызға артты. Олардың ішінде Қазақстанның Қытайға экспорты 8,53 млрд. АҚШ долларын құрады, бұл өткен жылдың осындай кезеңімен салыстырғанда 28,1% -ға көп. Әсіресе, Шанхай қаласында өткен алғашқы Қытай халықаралық импорттық көрмесіне Қазақстанның белсене қатысуы және ет пен сүт өнімдері сияқты ауылшаруашылық өнімдерінің 20-дан астам түрі бойынша экспорттық келісімге сәтті қол қойғаны ерекше қуантады. Қытай мен Қазақстан арасындағы ауылшаруашылық өнімдерінің сауда көлемі 590 млн АҚШ долларын құрап, 18,1% -ға артты. Олардың ішінде Қазақстаннан Қытайға ауыл шаруашылығы өнімдерін экспорттау 37,6% -ға өсті.
— Өзара байланыс тереңдей түсуде. 2018 жылы Қытай мен Қазақстан арасындағы жүк тасымалы 139,79 миллион тоннаға жетті, бұл өткен жылмен салыстырғанда 38 пайызға ұлғайды. Олардың ішінде Қазақстаннан Қытайға 8,5 млн тонна жүк тасымалданды, бұл өткен жылмен салыстырғанда 54% артты. Алашанькоу теміржол порты арқылы Орталық Еуропаға 2388 жүк тасымалданды, бұл өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 31,7%-ға көп. Жалпы жүк көлемі 1,231 млн тоннаны құрады, бұл өткен жылдың осы мерзімімен салыстырғанда 48,7%-ға артық. «Батыс Еуропа-Батыс Қытай» трансшекаралық магистралі Қазақстан аумағын толықтай қамтып, тарихта тұңғыш рет Қытай-Еуропа «есікке дейін екі жақты жол жүгін тасымалдау» торабын құрды. «Бір жол, бір белдеу» бастамасы аясында Қазақстан транзиттік көліктік қызметтерді белсенді түрде жүзеге асырды. Қазақстанда 50 мыңға жуық жаңа жұмыс орны ашылып, 460 миллион АҚШ доллары көлемінде экономикалық пайдаға кеңелді.
— Ынтымақтастықтың әлеуеті біртіндеп дамып келеді. Бүгінгі таңда жалпы сомасы 27,4 млрд АҚШ доллары болатын өндірістік қуаттар саласында 55 қытай-қазақстандық жобасы жұмыс жасайды. Олардың арасынан жалпы инвестиция көлемі шамамен 2,5 млрд АҚШ доллары болатын 9 жоба аяқталды, бұл Қытайға да, Қазақстанға да айтарлықтай табыс алып келді. Шымкент мұнай өңдеу зауытын жаңғырту жобасы сәтті аяқталып, Қазақстанда Еуро 4-5 стандартты мұнай өнімдерін өңдеу және өндіру қуаттылығы айтарлықтай нығайды; Атырау мұнай өңдеу зауыты жаңғырту жұмыстарын аяқтап, жыл сайын 133 мың тонна бензол мен 496 мың тонна параксилол өндіруде, мұнай-химия саласының деңгейі айтарлықтай өсті. Қытай кәсіпорындары салған 5 МВт жел электр станциясы және 1 МВт күн электр станциясы аяқталды, бұл «жасыл энергияны» дамытуға айтарлықтай ықпал етті. Түркістан қаласында жылдық өндірістік қуаты 2500 тонна болатын, 7,45 миллиард теңге инвестиция салған «ГОЛДЕН КЭМЭЛ ГРУПП ЛТД» ЖШС зауытының құрылысы аяқталып, пайдалануға берілді. Жергілікті жерлерде жұмыс орындарының саны артып, сүт өнімдерін экспорттау үшін жаңа нарық ашылды.
— Қаржылық ынтымақтастықтың қарқыны жеделдетілді. Қытайлық тарап «Астана» халықаралық қаржы орталығының құрылысына нақты іс-әрекетімен демеу көрсетті. Шанхай қор биржасы және Жібек жолы қоры Орталықпен ынтымақтастықты нығайтуға белсенді қатысты. Қытайдың мемлекеттік даму банкі елімізде өз өкілдігін ашып, «Астана» халықаралық қаржы орталығында тіркелді. Қытай мен Қазақстан жоғары деңгейдегі және ауқымды қаржылық ынтымақтастыққа жағдай жасау үшін өңірлік юаньмен жүргізілетін төлемдер орталығын құру бойынша оңтайлы келіссөздер жүргізуде.
— Гуманитарлық ғылымдар саласы өзара тығыз байланыста. Қытайдың Хайнань провинциясында Қазақстандық туристерге арналған 30 күндік визасыз режим ресми түрде жүзеге асырылды. Қазақстан қытайлық азаматтарға 72 сағаттық транзиттік визаны қолданысқа енгізуді жалғастыруда, бұл екі елдің қызметкерлері арасында байланыс орнатуды ыңғайлы етеді. Нұрсұлтан Назарбаев қазақстандық жастарды қытай тілін үйренуге шақырды. Қытайда 14 000-нан астам қазақстандық студент оқиды. Қытайда бес қазақ тілі мен мәдениеті орталығы ашылды. Чжэцзян қаржы және экономика университетінде Қазақстандағы алғашқы экономикалық және әлеуметтік зерттеулер орталығы құрылды.
«Бір белдеу, бір жол» бастамасы қытайлық және қазақстандық тұрғындарға нақты даму дивидендтерін әкелді. Италия «бір белдеу, бір жол» құрылысына қосылуға ресми қол қойғаннан бастап, әлемдегі көптеген ел мен халық арасында ашықтық пен толеранттылықты қолдап, өзара тиімділік пен жеңіске жетуді қолдайтын « Бір белдеу және бір жол» үшін дауыс берді. Бірнеше күн бұрын мен Қазақстанның жаңа президенті Қ.Тоқаевпен кездестім. Президент мырза «Бір белдеу, бір жол» бастамасы Қытай мен Қазақстанға үлкен дивидендтер әкелетінін және Қазақстан бұл бастаманың құрылысына белсенді қолдау көрсететінін тағы бір мәрте мәлімдеді.
Соңғы 5 жылда «Бір белдеу, бір жол» жобасы көздеген мақсаттарына жетті, ал алдағы екінші форум жоба барысындағы жұмыстарды нақтылауға мүмкіндік береді. Ал ол тараптар арасындағы шарттылықты нығайтып, «Бір белдеу, бір жол бірлескен құрылысына көшуге жол ашады. Осылардың барлығы Қытай мен Қазақстан, басқа да «Бір белдеу, бір жол» аясындағы елдер халқының гүлденуі мен игілігінің дамуына зор үлес қосады.