Кейде ғалымдар әртүрлі халықтардың генетикалық ұқсастығы мәселесіне қызығушылық танытады. Атап айтқанда, зерттеушілердің назарына қазақтар мен орыстар түскен.
Бұл туралы Caravan.kz медиа порталы Offside.kz сайтының зерттеуіне сілтеме жасап, анықтап көрді.
Тарихи өзара әрекеттесу генетикалық жақындасудың негізі ретінде Авторлар жазғандай, қазақтар мен орыстардың генетикалық ұқсастығын түсінудің кілті олардың тарихи өзара іс-қимылы болып табылады. Ғасырлар бойы бұл халықтар қатар өмір сүрді: қазақтар көшпелі тайпалар, ал орыстар егіншілер, саудагерлер және мемлекет қайраткерлері ретінде өмір сүрді. Ресей империясы және кейінірек Кеңес Одағы сияқты ірі мемлекеттік құрылымдарға интеграция кезеңінде өзара іс-қимыл ерекше күшейе түсті. Бұл әлеуметтік және мәдени алмасуға ықпал етті, нәтижесінде айтарлықтай генетикалық әсерге айналды.
Авторлардың пікірінше, Еуразиялық дала әрқашан көші-қон ағындары өтетін Шығыс пен Батыс арасындағы өзіндік көпір қызметін атқарды. Скифтер, ғұндар, моңғолдар сияқты көптеген көшпелі тайпалар қазіргі Ресей мен Қазақстанның аумақтарын мекендеді және олардың тұрақты қоныс аударуы мен жергілікті халықтармен өзара әрекеттесуі гендердің араласуына әкелді. Бұл тарихи мұра қазіргі қазақтар мен орыстардың генетикалық келбетінің маңызды аспектісіне айналды.
Генетикалық маркерлер: орыстар мен қазақтардың ортақ белгілері
Қазіргі генетикалық зерттеулер көрсеткендей, қазақтар мен орыстардың Y хромосомалық R1a гаплогруппасы сияқты белгілі бір ортақ белгілері бар. Бұл гаплогруппа Шығыс Еуропа халықтары, соның ішінде орыстар арасында кең таралған, сонымен қатар қазақтардың айтарлықтай санында кездеседі. Басылым авторларының пікірінше, бұл екі этникалық топтың да арий халықтарының ежелгі көші-қонымен байланысты ортақ тарихи тамыры бар екендігінің дәлелі.
Тағы бір қызықты аспект — екі халықта да моңғолдар мен түріктер сияқты Азиялық халықтарда жиі кездесетін C3 гаплогруппасының болуы. Басылымда атап өтілгендей, бұл гаплогруппаның орыстарда болуы олардың ата-бабаларының Орталық Азияның көшпелі тайпаларымен өзара әрекеттескенін көрсетеді. Бұл қазақтар мен орыстардың генетикалық ұқсастығы тек тарихи ғана емес, биологиялық факторлармен де түсіндіріледі деген теорияны растайды.
Көшпелі халықтар мен некенің генетикалық ұқсастықтағы рөлі
Моңғолдар мен түріктер сияқты көшпелі халықтар қазақтардың да, орыстардың да генетикалық келбетін қалыптастыруда шешуші рөл атқарды. Мақала авторлары атап өткендей, бұл халықтар арасындағы өзара іс-қимыл қазіргі заманғы мемлекеттер құрылғанға дейін басталды және ғасырлар бойы жалғасты. Көшпенділер қазіргі Ресейдің оңтүстігі сияқты аумақтарды басып алғанда немесе орыстар Орталық Азияға қарай жылжып бара жатқанда, этносаралық некелер мен одақтар түрінде көрінетін гендердің араласуы болғаны сөзсіз.
Көші-қон арқылы берілетін генетикалық ерекшеліктер
Жалпы генетикалық маркерлерден басқа, орыстар мен қазақтарда генетикалық көші-қонмен байланысты белгілі бір физиологиялық белгілер бар. Авторлар атап өткендей, осындай белгілердің бірі — суыққа төзімділік. Екі халық та қысы қатал жерлерде өмір сүреді және ғасырлар бойы олардың организмдері осы жағдайларға бейімделді, бұл генетикалық деңгейде де көрініс тапты.
Орталық Азияның басқа халықтарымен салыстырғанда қазақтар мен орыстарда жиі кездесетін лактозаға төзімділік те қызықты аспект болып табылады. Бұл екі халықтың өмірінде шешуші рөл атқарған мал өсіру дәстүрлеріне байланысты. Авторлар жазғандай, сүт өнімдері қазақтарда да, орыстарда да диетаның маңызды бөлігі болды, бұл лактозаны сіңіру қабілеті жоғары түрдегі эволюциялық бейімделуге әкелді.
Жаһандану және қазіргі генетикалық зерттеулер
Қазіргі жаһандану үдерістерінің әсері қазақтар мен орыстардың генетикалық келбетіне де әсер етті. Соңғы онжылдықтарда әртүрлі этникалық топтар арасындағы неке жиілеп барады, бұл халықтардың генетикалық жақындасуын күшейтеді. Мақалада айтылғандай, бұл процестер әртүрлі этностар арасындағы шекараны одан әрі бұлдыратып, оларды генетикалық жағынан бір-біріне жақындатады.
Қазіргі генетикалық зерттеулер, сондай-ақ қол жетімді ДНҚ сынақтары адамдарға олардың шығу тегін жақсы түсінуге көмектеседі. Көптеген қазақтар мен орыстар бүгінде басқа халықтармен күтпеген генетикалық байланыстарды ашады, бұл стереотиптерді бұзады және ортақ тамырларды тереңірек түсінуге ықпал етеді. Бұл Еуразия халықтарының, соның ішінде қазақтар мен орыстардың бір қарағанда көрінгеннен гөрі ортақ екенін растайды.