Бұл туралы Caravan.kz медиа порталы хабарлайды.
Суретші Карипбек Куюковтың Facebook желісінде осыдан үш жыл бұрын жариялаған жазбасына сенсек, екінші дүниежүзілік соғыста жалғыз танк экипажының құрамында ерлік көрсеткен қазақтың батыр қыздарының есімі жылдар бойы аталмай келген.
«1944 жылдың 22 тамызында «Советская Караганда» газетінің №106 (2356) саны жарық көреді. Бір қарағанда, бұл екінші дүниежүзілік соғыс кезеңіндегі кеңестік мерзімді басылымдардың бірі ғана сияқты көрінуі мүмкін. Бірақ, дәл осы санда әскери журналист Топатай Жүнісовтің «Тарихтағы жалғыз әйелдер танк экипажы» атты мақаласы жарияланған еді. Аталмыш мақалада соғыс кезіндегі жалғыз Т-34 танк экипажының құрамында Жамал Байтасова, Күлкен Тоқбергенова, Күлжәмилә Талқанбаева және Жамиля Бейсенбаева есімді қазақ қыздарының болғаны туралы айтылған еді.
Соғыс кезінде тек 17 танкист әйел танкіші болған. Оның үстіне, олардың көбі күйеулерінің көмекшісі ретінде қызмет еткен.
Өкінішке орай, екінші дүниежүзілік соғыс кезіндегі танкіші әйелдер туралы ақпарат іздесеңіз, ресейлік сайттар мен уикипедия 13 славян әйелдің есімін ұсынады: Олар: Валентина Бархатова, Александра Бойко, Валентина Грибалёва, Людмила Калинина, Евгения Кострикова, Мария Лагунова, Ирина Левченко, Мария Октябрьская, Екатерина Петлюк, Александра Ращупкина, Александра Самусенко, Ольга Сотникова, Нина Ширяева. Сегізі – орыс, төртеуі – украин, біреуі – поляк ұлтынан.
Шындығында, бұл соғыста немістер де, американдықтар да, кеңестік билік те әйелдерді танк әскеріне шақырмаған. Ал барғандардың көбі қанды қырғыннан аман қалып, ұзақ әрі бақытты өмір сүрген.
Бірақ, байқағанымыздай бұл тізімде тарихтағы жалғыз әйелдер танк экипажын құрған төрт қазақ қызының есімдері жоқ.
Екі жыл бойы Қарағанды облысынан шыққан жиырма жастағы бұл қыздар жаумен бетпе-бет шайқасты. Олар Курск маңындағы ірі танк шайқасында батырлық танытып, «Ерлігі үшін» медаліне ұсынылды.
1944 жылдың желтоқсанында кезекті ұрыстан кейін жалғыз әйелдер экипажы хабар-ошарсыз кеткен. Соғыста қалыптасқан заңдылық бойынша бұл олардың қаза тапқанын аңғартты. Мектеп пен әскери курсты енді ғана бітірген, отбасын құрып, ана бақытын сезініп үлгермеген 20 жастағы қазақ қыздары ел мен сол заманның көсемдері үшін жанын қиды. Өкініштісі сол, уақыт өткеннен кейін оларды есіне алатын адам болмады.
Кеңес үкіметі Аляша, Бровкин, Егоров, Гагарин сияқты славян тегімен ойдан шығарылған кейіпкерлерді мадақтады. Ал бұл қыздар туралы тіпті арада 78 жыл өтсе де еш жерде айтылмайды.
Кеңестік және ресейлік тарих көрсеткендей шынайы ерлік жасағандар емес, фильм түсіріп, тарихты жазатындар ғана батыр атанады.
Бұл төрт қазақ қызы жайлы жазба 2021 жылы шілденің 22-сі жарияланған видеода айтылған, оны 393 мың адам көрді. Кенжебай Маденов туралы ролик 2021 жылдың 31 мамырында, Айткали Әлібеков жайлы 11 маусымда, Рақымжан Қошқарбаев туралы 2018 жылдың 20 мамырында жасалған.
Жамал Байтасова, Күлкен Тоқбергенова, Күлжәмилә Талқанбаева, Жамиля Бейсенбаева. Оларды қазасынан кейін туыстары да, ата-аналары да, бауырлары да іздемеді… Неге дейсіз бе? Себебі, бұл қыздардың ата-анасын кеңестік билік қазақ геноциді кезінде өлтірген. Журналистер олардың түп тамырын іздеуге тырысқанымен, сұрайтын ешкім қалмаған еді.
Жас, аңғал, енді ғана есейіп келе жатқан балалар бір күнде қаза тапты. Ал олар қорғаған «Отан» оларды сол күні-ақ ұмытты», — делінген жазбада.
Айта кету керек, қазақтың танкіші қыздары туралы мақалалар БАҚ беттерінде 2023 жылдан бастап жиі жарық көре бастады. Дегенмен, ерліктері мен есімдері 80 жыл бойы көлеңкеде қалған қазақ қыздары туралы ақпарат өте аз. Тарихшы, журналист Бақытжан Абдул-Түменбайдың айтуынша, Жамал Байтасованың майданға кетер алдында соғыстағы әкесі Асанға жазған хатын оқымасақ, біз олар туралы еш уақытта білмейтін едік.
«Әке, өз міндетімді орындап, жеңіспен үйге оралуға уәде беремін. Қасымдағы үш құрбым да қазақ қыздары. Құшақтап бетіңнен сүйдім. Қызың Жамал», — делінген хатта.